Infrastruktura w chmurze ułatwia dostęp do danych archeologicznych
Archeologia jest nam niezbędna, abyśmy mogli zrozumieć, co oznacza być człowiekiem, a także stanowi fundament naszych odrębnych tożsamości kulturowych. Finansowany przez UE projekt ARIADNEplus bazuje na pracach przeprowadzonych w ramach wcześniejszej inicjatywy ARIADNE i ma na celu integrację zbiorów danych archeologicznych oraz wspieranie zaangażowania i komunikacji w społeczności badaczy. Archeologia znajdowała się wśród pierwszych dziedzin, w których rozpoczęto digitalizowanie treści, jednak problemem pozostawało wyszukiwanie danych w wielu serwisach. Konieczne było uspójnienie organizacji danych i stosowanej terminologii. Dwa omawiane projekty umożliwiły zajęcie się tymi kwestiami i opracowanie infrastruktury danych ARIADNE, stanowiącej zunifikowany punkt dostępu do danych archeologicznych. Konsolidacja danych archeologicznych jest nie tylko sposobem na wzmocnienie sieci zawodowych, ale także pozwala zaoszczędzić pieniądze. Ogranicza powielanie badań dzięki temu, że naukowcy i instytucje finansujące wiedzą, co robią inni. Pomaga też promować ważne dla kultury stanowiska archeologiczne, wspierając rozwój turystyki kulturowej.
Kolejne odsłony ARIADNE
Pierwszy projekt ARIADNE doprowadził do zindeksowania ponad 2 milionów pozycji. Powstały w ten sposób katalog został przyjęty tak dobrze, że szybko udało się zdobyć środki na dalsze prace, tym razem w ramach projektu ARIADNEplus. Liczba zbiorów danych prawie się podwoiła, a rozmiary przeszukiwanego katalogu wciąż rosną. Konsorcjum odpowiedzialne za realizację drugiej edycji projektu koncentrowało się na Europie, ale obejmowało także czterech partnerów międzynarodowych z Argentyny, Izraela, Japonii i Stanów Zjednoczonych. ARIADNEplus umożliwił rozszerzenie zakresu pierwotnego projektu w wielu aspektach. Uwzględniono w nim nowe obszary specjalizacji, w szczególności paleoantropologię, bioarcheologię i archeologię środowiskową. Portal umożliwia dostęp do rozmaitych treści, od pojedynczego odkrycia po materiały ze znanych stanowisk archeologicznych, które są przedmiotem badań od wielu dziesięcioleci. W projekcie poszerzono też ramy czasowe badań archeologicznych, włączając do portalu informacje od czasów pierwszych hominidów po czasy współczesne.
Zaawansowana technologia umożliwia stosowanie zdyscyplinowanego podejścia
Głównym założeniem projektu było stworzenie ogólnodostępnego portalu, który zachęcałby do nawiązywania kontaktów i współpracy. W opracowanej przez zespół infrastrukturze znalazło się wiele funkcji, które to umożliwiają, takich jak wirtualne środowisko badawcze. Przykładami innych ulepszeń są powiązane dane, wizualizacja, adnotacje, eksploracja tekstu i zarządzanie danymi geograficzno-czasowymi. Podstawą do budowy połączonej i opartej na wiedzy społeczności, jaką zaplanowano w projekcie, jest stworzenie bezpłatnego i otwartego dostępu do danych archeologicznych. Dzięki projektowi ARIADNEplus wprowadzono w serwisie zasady FAIR. Ponadto dostępne są szkolenia i warsztaty, które pomagają budować społeczność i sprzyjają nawiązywaniu kontaktów.
Nowa era infrastruktury archeologicznej
Portal ARIADNE szybko staje się niezbędnym narzędziem do prowadzenia badań archeologicznych. Podczas konferencji CAA (Computer Applications in Archaeology Conference) w 2023 roku miało miejsce pełno bezpośrednich i pośrednich odniesień do tej nowej infrastruktury, zarówno w trakcie formalnych wystąpień, jak i towarzyszących dyskusji. W latach 2021–2022 strona portalu odnotowała wzrost odwiedzin aż o 350%. Uczestnikom projektu udało się stworzyć infrastrukturę wychodzącą naprzeciw potrzebom naukowców. Treści w katalogu są indeksowane krzyżowo, dzięki czemu badacze mogą rozpocząć wyszukiwanie według takich kategorii, jak czas, miejsce lub przedmiot, zyskując w ten sposób wiele punktów dostępu. Koordynator projektu Franco Niccolucci tłumaczy: „W ramach projektu ARIADNE udało nam się przezwyciężyć problem dużego rozproszenia cyfrowych danych archeologicznych i sprawić, by były możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadawały się do ponownego wykorzystania. Jest to infrastruktura badawcza unikalna w skali światowej”. Projekt ARIADNEplus ukazuje przekonujący przykład roli, jaką archeologia może odegrać w społeczeństwie. Postęp technologiczny w zakresie infrastruktury opartej na chmurze sprawia, że realizacja tej wizji jest w zasięgu ręki.
Słowa kluczowe
ARIADNEplus, dane archeologiczne, oparta na chmurze, infrastruktura danych, otwarty dostęp, FAIR, wirtualne środowisko badawcze
