Motywowanie rolników do przyjęcia bardziej ekologicznego modelu rolnictwa
Postęp w sektorze rolnictwa mógłby pomóc w złagodzeniu skutków dwóch głównych, trwających obecnie kryzysów: zmiany klimatu i spadku różnorodności biologicznej. Obecnie rolnicy mają możliwość uczestnictwa w programach agroekologicznych i klimatycznych, a także otrzymania rekompensaty finansowej za wysiłki związane z prowadzeniem działań ochronnych na swoich gruntach. Jednakże skuteczne wdrożenie i monitorowanie tych programów może być skomplikowane, co utrudnia ich szerokie przyjęcie przez rolników na terenie całej UE. „Obecne programy są często nieelastyczne i nie uwzględniają realiów związanych z różnicami geograficznymi”, wyjaśnia Bettina Matzdorf, socjolożka z Leibniz Centre for Agricultural Landscape Research i koordynatorka projektu Contracts2.0 (Co-design of novel contract models for innovative agri-environmental-climate measures and for valorisation of environmental public goods). Jak dodaje: „Nowe umowy oferujące wynagrodzenie za osiągane wyniki, które sprzyjają współpracy rolników, mogłyby stanowić lepszą zachętę nie tylko do produkcji rolnej, ale także do ochrony różnorodności biologicznej i innych usług ekosystemowych”.
Rozwiązania na szeroką skalę
W ramach finansowanego ze środków UE projektu „Contracts2.0” opracowano innowacyjne podejście do zwiększenia skuteczności i atrakcyjności tych programów dla rolników. Ogólnym zamysłem było zachęcenie rolników do produkcji większej ilości środowiskowych dóbr publicznych: ogólnodostępnych, trwałych produktów, takich jak atrakcyjne krajobrazy. Celem zespołu projektu Contracts2.0 było ustalenie, jakie modele umów sprzyjają dostarczaniu takich środowiskowych dóbr publicznych, a jednocześnie umożliwiają opłacalną produkcję rolną. „Wiele naszych celów związanych z różnorodnością biologiczną, wodą i klimatem wymaga realizacji w skali całego krajobrazu”, mówi Matzdorf. Aby ustalić, które podejście może być najtrafniejsze, zespół zbadał szereg opartych na wynikach i zbiorowych rolno-środowiskowych programów klimatycznych. Rozważano również podejścia związane z własnością gruntów, a także pomysły dotyczące dalszej części łańcucha wartości, takie jak prywatne programy płatności oparte na certyfikatach. „Analizowaliśmy istniejące przykłady z całej Europy, testowaliśmy nowe wzory umów w ramach eksperymentów ekonomicznych i współtworzyliśmy rozwiązania w terenie”, mówi Matzdorf. Zespół zbadał również warunki ramowe polityk niezbędne do wdrożenia nowych programów w dziewięciu różnych krajach UE.
Tworzenie innowacji w terenie i w sieci
W ramach projektu Contracts2.0 powstało 11 laboratoriów innowacji umownych w całej Europie, skupiających rolników, naukowców i ekologów w celu opracowania nowych, możliwych do realizacji rozwiązań, które można by zawrzeć w przyszłych umowach. Ich uzupełnieniem były laboratoria polityczne, zrzeszające przede wszystkim decydentów, których celem było opracowanie odpowiednich ram polityk. Począwszy od 2019 r., zespół zorganizował serię wyjazdów terenowych, aby zachęcić uczestników do wymiany wiedzy, zademonstrować przykłady najlepszych praktyk i sprawić, by podejścia i cele były bardziej namacalne. „Praktycy podkreślali znaczenie wzajemnej nauki. Wyjazdy ułatwiały wymianę informacji między interesariuszami z różnych laboratoriów, ale uczestniczyli w nich także nasi badacze”, mówi Matzdorf. W czasie pandemii zespół musiał zastąpić tradycyjne warsztaty wydarzeniami wirtualnymi o tematyce agroekologicznej. Format online, bezpłatny dostęp i zaproszeni eksperci – to wszystko przyczyniło się do dużego powodzenia warsztatów.
Przyszłość zrównoważonej żywności
Matzdorf podkreśla, że współpraca między rolnikami, decydentami i naukowcami z wielu krajów europejskich umożliwiła uwzględnienie ogromnej różnorodności okoliczności, typów rolnictwa, krajobrazów i środowisk politycznych. „Wierzę, że nasze działania wpłyną na kształt przyszłych umów, aby bardziej sprzyjały rolnictwu i ekologii”, podsumowuje. W ramach projektu sporządzono również katalog czynników ułatwiających i utrudniających realizację istniejących podejść oraz wytyczne dotyczące ram polityk wspierających podejścia oparte na umowach i rozwój odpowiednich polityk rolno-środowiskowo-klimatycznych.
Słowa kluczowe
Contracts2.0, rolnictwo, agroekologia, środowiskowe, dobra, rolnictwo, praktyki, zrównoważone, żywność, bioróżnorodność, woda, krajobraz
