Nowe podejście do badań wysoce zakaźnych chorób zwierzęcych
Podczas pandemii COVID-19 potwierdziło się to, co naukowcy wiedzieli od dawna. Przyspieszenie tempa badań i zdobywania wiedzy na temat patogenów wysokiego ryzyka – wysoce zakaźnych lub wysoce chorobotwórczych – ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa. Pojawienie się niekontrolowanych ognisk chorób zakaźnych ma globalny wpływ na losy ludzi, źródła utrzymania, gospodarkę i systemy opieki zdrowotnej. Zrozumienie mechanizmów działania tych patogenów jest kluczowe dla zapobiegania wystąpieniu chorób i powstrzymywania ich rozprzestrzeniania. Patogeny te są wysoce niebezpieczne, dlatego należy badać je w wyspecjalizowanych laboratoriach o wysokim stopniu hermetyczności, których jest bardzo mało. W ramach finansowanego ze środków UE projektu VetBioNet ustanowiono multidyscyplinarną sieć w celu zacieśnienia współpracy między wiodącymi europejskimi placówkami zajmującymi się wysoce zakaźnymi chorobami zwierzęcymi, zwiększenia możliwości technicznych i usług oraz zapewnienia bezpłatnego dostępu.
Bezprecedensowe badania wysoce zakaźnych chorób zwierząt
Dzięki projektowi VetBioNet większość europejskich organizacji badawczych specjalizujących się w badaniu wysoce zakaźnych chorób zwierząt oraz cztery pozaeuropejskie placówki partnerskie znajdujące się w Afryce, Ameryce Północnej i Australii miały szansę na współpracę przy prowadzeniu badań nad chorobami zakaźnymi zwierząt lądowych i wodnych. Uczestnicy projektu mieli do dyspozycji jedne z najbardziej kosztownych i zaawansowanych technicznie obiektów przeznaczonych do badań nad chorobami dużych zwierząt hodowlanych. „Na całym świecie jest pewnie jedynie kilkadziesiąt laboratoriów o wysokim stopniu hermetyczności specjalizujących się w badaniu wysoce zakaźnych chorób zwierząt hodowlanych, a w ramach projektu VetBioNet eksperci z wielu państw uzyskali do nich dostęp”, mówi Sascha Trapp z francuskiego Narodowego Instytutu Badań nad Rolnictwem, Żywnością i Środowiskiem (INRAE), koordynator projektu VetBioNet.
Nowe narzędzia i badania nad chorobami odzwierzęcymi i epizootycznymi
Badania prowadzone w ramach projektu VetBioNet skupiały się na ważnych chorobach zwierząt, które nie przenoszą się na człowieka (takich jak afrykański pomór świń), chorobach odzwierzęcych (takich jak COVID-19 i ptasia grypa) oraz chorobach epizootycznych (chorobach epidemicznych w populacjach zwierząt). W ramach wspólnej działalności badawczej konsorcjum powstało wiele modeli chorób, protokołów i technologii monitorowania, w tym pierwszy model zakażeń SARS-CoV-2 drogą powietrzną u fretek. W nowych narzędziach i protokołach genetycznych służących lepszemu zrozumieniu zakażeń i odporności u zwierząt hodowlanych zastosowano transkryptomikę, metody wysokoprzepustowego genotypowania oraz protokoły sekwencjonowania następnej generacji. Technologie oraz protokoły wykorzystujące czujniki umożliwią monitorowanie parametrów fizjologicznych i zachowań zwierząt hodowlanych, laboratoryjnych oraz ryb w celu poprawy standardów etycznych i technologicznych w badaniach nad zwierzętami oraz wspierania profilaktyki i leczenia. Placówki cieszyły się dużym zainteresowaniem użytkowników zewnętrznych. Do czerwca 2022 roku zaprezentowano 51 projektów użytkowników ponadnarodowego dostępu reprezentujących 21 krajów (w tym 6 pozaeuropejskich) oraz różne uczelnie wyższe, publiczne jednostki badawcze oraz MŚP.
Badanie SARS-CoV-2 a badania nad innymi epidemiami
Badania zrealizowane w ramach projektu VetBioNet odegrały znaczącą rolę w walce z COVID-19. Pracująca w INRAE Marie-Isabelle Thoulouze, zastępczyni koordynatora projektu VetBioNet, wyjaśnia: „Kilku partnerów badało koronawirusy odzwierzęce w ramach działań projektu VetBioNet przed pandemią. Reagowali szybko i skutecznie i zdobywali ważne informacje na temat podatności zwierząt i zagrożeń dla ludzi”. Trapp dodaje, że „laboratoryjne modele zwierzęce do badań nad zakażeniem SARS-CoV-2, w tym przedkliniczne badania skuteczności, są obecnie dostępne we wszystkich laboratoriach o wysokim stopniu hermetyczności zaangażowanych w projekt VetBioNet”. Konsorcjum VetBioNet wiedzie prym w europejskich badaniach nad zagrożeniami związanymi z chorobami odzwierzęcymi i epizootycznymi. Sieć jest obecnie jedną z 17 infrastruktur badawczych specjalizujących się w naukach przyrodniczych w ramach projektu ISIDORe – największego i najbardziej zróżnicowanego instrumentu badawczo-usługowego badającego choroby zakaźne w Europie. Dzięki włączeniu VetBioNet do projektu ISIDORe możliwe będzie skuteczniejsze kontrolowanie (ponownie) pojawiających się i epidemicznych chorób zakaźnych w Europie.
Słowa kluczowe
VetBioNet, wysoce zakaźne choroby zwierząt, choroby odzwierzęce, epizootyczne, zakaźne, SARS-CoV-2, COVID-19, patogeny wysokiego ryzyka, laboratoria o wysokim stopniu hermetyczności, choroby zwierząt, afrykański pomór świń, ptasia grypa