Czas podjąć działania w zakresie oddziaływania budynków użyteczności publicznej na środowisko
Budynki użyteczności publicznej, takie jak szkoły, szpitale, teatry, obiekty sportowe oraz gmachy, w których zlokalizowane są służby publiczne, zużywają duże ilości energii i emitują dwutlenek węgla. Wiele z tych budynków trzeba zastąpić nowymi lub dostosować do obecnych i przyszłych potrzeb, a także do obowiązujących norm bezpieczeństwa. Dekarbonizacja budynków użyteczności publicznej pociąga za sobą konieczność ograniczenia emisji głównie poprzez poprawę efektywności energetycznej i wykorzystanie źródeł odnawialnych. Zrównoważone inwestycje energetyczne w budynki użyteczności publicznej w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej utrudnia jednak to, że w sektorze publicznym często brakuje wystarczającego długoterminowego zarządzania obiektami. Co więcej, decyzje dotyczące zakupu, utrzymywania, użytkowania i zbywania budynków są zazwyczaj podejmowane ad hoc.
W kierunku neutralnych klimatycznie budynków użyteczności publicznej
Uwzględniając ograniczenia dotyczące budynków użyteczności publicznej, w ramach finansowanego przez UE projektu SURE2050 zaproponowano plan strategiczny dotyczący takich budynków w belgijskim regionie Flandrii. Założeniem było określenie, które budynki będą wykorzystywane w dłuższej perspektywie, tak aby móc inwestować w odpowiednie obiekty i opracować strategię renowacji, dzięki której staną się neutralne dla klimatu. Ważne było również przejście od doraźnego podejmowania decyzji dotyczących budynków użyteczności publicznej do proaktywnego, zrównoważonego zarządzania nieruchomościami. W projekcie, który stanowi ważny krok w walce ze zmianą klimatu, wzięły udział flamandzkie gminy i miasta oraz rząd flamandzki. Centralna rola rządu była niezwykle ważna, gdyż dzięki temu mógł on stać się dla obywateli wzorem, jeśli chodzi o zrównoważone podejście do budynków. Korzyści związane ze zrównoważonymi budynkami użyteczności publicznej nie ograniczają się tylko do niższych rachunków za energię i niższych kosztów utrzymania. „Budynki użyteczności publicznej są obecnie wielofunkcyjne i stanowią coś więcej niż tylko miejsce spotkań, dlatego ważne jest zadbanie o zdrowe warunki wewnątrz pomieszczeń”, podkreśla koordynatorka projektu Tina Van Lierde. „Nasz zasób budynków użyteczności publicznej musi stać się mniejszy, a jednocześnie być bardziej efektywny i lepiej przygotowany na przyszłość”.
Metody zrównoważonego zarządzania nieruchomościami publicznymi
Aby przekuć wizję zrównoważonych budynków publicznych w możliwe do realizacji plany inwestycyjne, w ramach projektu SURE2050 opracowano metody, które pomogły podmiotom publicznym w tworzeniu strategii dotyczących nieruchomości. Szereg szablonów i narzędzi, a także szkolenia wsparły praktykę zarządzania nieruchomościami publicznymi. Wiele z istniejących budynków użyteczności publicznej wymaga gruntownej renowacji, aby spełnić wymogi klimatyczne i energetyczne. Wiąże się to z ogromnymi nakładami, jednak budżety instytucji publicznych są skromne. Niemniej jednak istnieje duży potencjał znalezienia odpowiednich środków i oszczędności w ramach istniejących zasobów budowlanych. Pierwszym krokiem jest wybór budynków, w które warto zainwestować. Zakres zrównoważonego zarządzania nieruchomościami użyteczności publicznej (ang. Sustainable Public Real Estate Management, SPREM) wykracza daleko poza samą efektywność energetyczną budynków i obejmuje wiele innych aspektów, takich jak lokalne odnawialne źródła energii, adaptacja do zmiany klimatu, mobilność, gospodarka o obiegu zamkniętym, obiekty wielofunkcyjne oraz uczestnictwo obywatelskie.
Wyzwania i dalsze perspektywy
Konsorcjum napotkało różne wyzwania, między innymi związane z brakiem zasobów (ludzi i środków finansowych) w gminach oraz ograniczonym czasem, jaki uczestnicy mogli poświęcić na pracę nad zrównoważonym zarządzaniem nieruchomościami użyteczności publicznej. Jednym z głównych czynników utrudniających realizację założeń projektu były ograniczone możliwości finansowania i inwestycji ze strony gmin. Mimo to model SURE2050 okazał się cenną koncepcją dla podmiotów publicznych i pozwolił im na uświadomienie sobie zarówno istniejących wyzwań, jak i możliwości. Uczestnicy dostrzegli, jak potrzebne jest zrównoważone zarządzanie nieruchomościami użyteczności publicznej i zrozumieli związaną z nim wartość dodaną. Zalety te dostrzeżono też na poziomie politycznym, gdyż udało się przekonać decydentów, że strategia dotycząca nieruchomości jest niezbędna do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju i energii w odniesieniu do zasobu budynków użyteczności publicznej. Dzięki projektowi SURE2050 we Flandrii wprowadzono obowiązek przygotowania strategii dotyczącej nieruchomości do końca 2023 roku na szczeblu regionalnym. To element lokalnego paktu energetyczno-klimatycznego, który został podpisany przez tamtejszych większość gmin.
Słowa kluczowe
SURE2050, budynki użyteczności publicznej, zarządzanie nieruchomościami, gminy, zrównoważony rozwój, dekarbonizacja
