Jak meduzy mogą pomóc w oczyszczaniu oceanu?
Każdego roku do mórz trafia co najmniej 14 milionów ton tworzyw sztucznych. Ze względu na rozpadanie się na mikroplastiki i nanoplastiki odpady te zagrażają morskim organizmom i przyczyniają się do zmiany klimatu. Błyskawicznie rosnące populacje meduz uznaje się za skutek połączonych wpływów zmiany klimatu oraz przełowienia. „Wpadliśmy na śmiały pomysł, by rozwiązać oba te problemy za jednym zamachem, wykorzystując jeden z nich, by pozbyć się drugiego”, opowiada Jamileh Javidpour, profesor nadzwyczajna na Uniwersytecie Południowej Danii. Realizacją tego pomysłu w praktyce jest projekt GoJelly finansowany ze środków Unii Europejskiej, którego założeniem jest pozyskiwanie wydzieliny wytwarzanej przez meduzy w celu tworzenia filtrów usuwających cząstki plastiku ze ścieków zanim trafią one do oceanów. W sytuacji stresowej meduzy wydzielają śluz tworzący warstwy reprodukcyjne na powierzchni ich ciał. „Ten śluz zawiera strukturę białkową, która działa jak sieć, więżąc i filtrując mikro- i nanoplastik”, wyjaśnia Javidpour. Jej zespół wybrał dwa gatunki, Rhopilema nomadica oraz chełbię modrą, jako najbardziej obiecujące na potrzeby opracowania biofiltrów. Podstawą tego wyboru była ilość i jakość śluzu wydzielanego przez te gatunki. Zarówno R. nomadica, jak i chełbia modra często tworzą duże zakwity w basenie Morza Śródziemnego.
Najmniejsze cząstki na celowniku
Aby zbudować filtry, odławia się meduzy, wykorzystując sieć, a następnie przenosi się je do lejka, w którym wydzielają śluz. Pozyskana wydzielina jest liofilizowana i umieszczana w cylindrycznym filtrze, w którym warstwę suchego śluzu utrzymuje w odpowiednim miejscu warstwa piasku. Cząstki tworzyw sztucznych dostają się do ścieków na wiele sposobów, w tym poprzez wymywanie gleb zawierających połamany plastik, ale także poprzez produkty kosmetyczne czy pozostałości opon samochodowych. Choć zakłady utylizacji ścieków już teraz są odpowiednio wyposażone, by usuwać większe cząstki, stosowane obecnie techniki filtrowania nie sprawdzają się w przypadku konieczności usuwania mniejszych cząstek mikroplastików i nanoplastików. „Testy przeprowadzane w laboratoriach wykazały, że wydzielina meduzy jest doskonałym kandydatem mogącym wypełnić tę lukę, jako że cechuje się niemal 100 % skutecznością wiązania najmniejszych cząstek”, zauważa Javidpour. Wdrożenie takich filtrów na dużą skalę będzie też wymagać kompleksowego rozwiązania w zakresie połowu meduz. Był to jeden z głównych problemów zespołu pracującego nad projektem, jako że liczebność populacji meduz może się znacząco zmieniać. „Stworzyliśmy matrycę populacji i wykorzystaliśmy zmienny model aby zrozumieć, w jaki sposób populacje ewoluują oraz jak wpływają na nie czynniki środowiskowe, takie jak prądy morskie”, dodaje Javidpour. „Opracowaliśmy pierwsze kompleksowe narzędzie prognozujące zakwity meduz. W przyszłości planujemy spróbować dostosować je do różnych kontekstów lokalnych”.
Smak wyuczony
Jako że filtry te wykorzystują jedynie wydzielony śluz, twórcy projektu GoJelly opracowali również konkretne, możliwe do wprowadzenia na rynek koncepcje przekształcenia biomasy meduz w użyteczne produkty. „Meduzy można przetwarzać na żywność dla ludzi, paszę na potrzeby akwakultury czy nawóz; można z nich również pozyskiwać kolagen do produkcji kosmetyków”, opowiada Javidpour. Aby pomóc europejskim konsumentom przyzwyczaić się do koncepcji meduz jako przyszłych owoców morza, zespół pracujący nad projektem zaprosił do współpracy szefów kuchni, którzy napisali książkę kucharską zawierającą dania z meduz. Opatentowali również innowacyjny proces zrównoważonego odwadniania jadalnych meduz. Zespół zarejestrował już GoJelly jako spółkę typu start-up i szuka inwestorów, którzy pomogą we wprowadzeniu tych innowacyjnych rozwiązań na rynek. Taki krok mógłby stanowić ważny wkład w realizację unijnego celu: usuwanie plastikowych zanieczyszczeń i morskich śmieci, jednocześnie otwierając nową perspektywę kulinarną dla nas wszystkich.
Słowa kluczowe
GoJelly, meduza, meduzy, mikroplastik, nanoplastiki, biofiltry, oczyszczanie ścieków, jadalne meduzy
