Przezwyciężanie instytucjonalnego oporu wobec równości płci
Kobiety nadal są niedostatecznie reprezentowane w dziedzinach technicznych, takich jak ICT i STEM, mimo że stanowią prawie połowę absolwentów studiów doktoranckich. Stanowią także jedynie jedną trzecią badaczy w UE, a ich zatrudnienie bywa bardziej niepewne niż w przypadku mężczyzn. „Kobiety są niedostatecznie reprezentowane na najwyższych stanowiskach akademickich i decyzyjnych”, mówi Maria Silvestre z Wydziału Nauk Społecznych i Humanistycznych Uniwersytetu w Deusto w Hiszpanii. „Rzadziej niż mężczyźni otrzymują fundusze na badania i stanowią zdecydowaną mniejszość wśród inwestorów. Mówiąc krótko, nierówność płci nadal istnieje w dziedzinie uniwersyteckich badań i innowacji”. Aby wyeliminować takie głęboko zakorzenione nierówności i wypełnić zobowiązanie Komisji Europejskiej dotyczące równości płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji, instytucje wprowadziły plany dotyczące równowagi płci (ang. gender equality plan, GEP). Plany te opisują działania szczególne, specjalne budżety lub usprawnioną koordynację potrzebne, by zagwarantować podjęcie konkretnych kroków niezbędnych do osiągnięcia wymaganych zmian. Choć jest to ważna inicjatywa, wciąż pozostaje wiele przeszkód do pokonania. „Opór wobec zmian może być jawny lub ukryty, a jego źródłem mogą być jednostki, grupy lub nawet instytucja jako taka”, dodaje Silvestre. „Może on mieć postać odmowy, odrzucenia odpowiedzialności oraz braku lub blokowania działań”.
Skuteczne wdrażanie planów GEP
Projekt GEARING ROLES (Gender Equality Actions in Research Institutions to traNsform Gender ROLES) uruchomiono w 2019 r., a jego celem było wyeliminowanie barier związanych z rekrutacją kobiet i ich rozwojem zawodowym. Zespół projektu skupił się przede wszystkim na przygotowaniu i wdrożeniu sześciu specjalnych planów GEP przeznaczonych dla stanowiących część konsorcjum instytucji zajmujących się badaniami naukowymi i innowacjami. Zorganizowano wydarzenia, które miały umożliwić takim instytucjom wymianę wiedzy i doświadczeń. W szerszej perspektywie projekt – realizowany do końca 2022 r. – ma też promować kobiece przywództwo w organizacjach badawczych, zwiększać znaczenie aspektu płci w programach badawczych oraz budować trwałą sieć organizacji wspierających równouprawnienie płci. Do realizacji tych celów służy wiele działań, takich jak inicjatywa Humorarium. „Partnerzy projektu pracują obecnie nad wykorzystaniem humoru do walki z oporem”, wyjaśnia Silvestre, koordynatorka projektu. „Dlaczego nie odpowiadać na seksistowskie »żarty« feministycznym humorem?” Inicjatywa Humorarium – wciąż w przygotowaniu – ma pokazać, że feministyczna sztuka i humor mogą być skutecznym i nieskomplikowanym narzędziem promującym równości płci wśród różnych grup odbiorców. Ponadto w ramach projektu GEARING ROLES uruchomiono na Twitterze kampanię oznaczoną hasztagiem #COUNTERIT, a zespół projektu chętnie korzysta z mediów społecznościowych do podnoszenia świadomości na temat problematyki płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji oraz do wymiany doświadczeń i wiedzy. Do innych innowacyjnych inicjatyw należą między innymi gra planszowa Nobel Run, w której gracze konkurują, by utworzyć zespół badawczy i wygrać nagrodę Nobla, oraz program mentorski FELISE.
Wprowadzanie trwałych zmian
„Jeszcze wiele brakuje do tego, by w szkolnictwie wyższym zapanowała równość płci”, mówi Silvestre. „Tym niemniej zespół projektu GEARING ROLES osiągnął już bardzo dużo i nie zamierza spocząć na laurach w kolejnym roku”. Na przykład sześć przygotowanych przez badaczy planów GEP uzyskało akceptację. „Oznacza to, że sześć uczelni wyższych zrozumiało znaczenie równości płci i konieczność wdrożenia działań zmierzających do jej osiągnięcia”, zauważa badaczka. „Wdrożenie tych planów GEP przełoży się na postępy w kluczowych obszarach, takich jak rozwój zawodowy, wyrównywanie wynagrodzeń, zwiększanie udziału kobiet, zwalczanie molestowania seksualnego oraz uwzględnianie problematyki płci w badaniach i nauczaniu”. Przeprowadzono kilka kursów szkoleniowych na temat przywództwa w badaniach naukowych. Zespół projektu zamierza bezpośrednio pomóc ponad setce badaczek – ma temu służyć program mentorski FELISE oraz specjalne warsztaty poświęcone tworzeniu planów rozwoju zawodowego. „Mamy nadzieję, że projekt ten pomoże przekształcić role płciowe, wspierając tym samym walkę o równość kobiet i mężczyzn w europejskim szkolnictwie wyższym”, mówi Silvestre. „Liczymy, że będzie to model, na którym wzorować się będą inne instytucje, co przyczyni się do zmian strukturalnych w organizacjach prowadzących działalność w dziedzinie badań naukowych i innowacji”.
Słowa kluczowe
GEARING ROLES, płeć, kobiety, absolwenci, środowisko akademickie, badania i innowacje, STEM, doktorancki, plan dotyczący równowagi płci
