Pomoc w reagowaniu na przemoc domową
Każdego dnia osiem kobiet w Europie ginie w wyniku zabójstwa przez obecnych lub byłych partnerów, a także członków rodziny – tak wynika ze sprawozdania Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC z 2019 roku). Kolejne źródła dotyczące tego zagadnienia dostarczają ponurych statystyk. W całej Europie można zaobserwować znaczące różnice w zakresie tego, w jaki sposób są traktowane zgłoszenia dotyczące przemocy domowej, a także wyszkolenia służb w tym zakresie. Dzięki współpracy z policją i mediami, zespół projektu IMPRODOVA opracował szeroki zestaw narzędzi oraz szkoleń dla służb, mediów, uczelni wyższych oraz społeczności akademickiej. „W całej Europie obserwujemy bardzo niespójne podejście policji do przemocy domowej. Niektóre jednostki uważają ją za priorytetową kwestię i poświęcają blisko 20 % swojego czasu na te zagadnienia, z kolei w innych jednostkach zgłoszenie nie prowadzi nawet do skierowania radiowozu na miejsce zdarzenia, w wyniku czego ofiara przemocy musi sama dotrzeć na komisariat i samodzielnie dokonać zgłoszenia”, wyjaśnia koordynatorka projektu Catharina Vogt, zatrudniona na (Niemieckim Uniwersytecie Policyjnym) w Münster. Badaczka wierzy, że różnice te wynikają po części z historycznej przyczyny powołania policji – utrzymania porządku publicznego. „Interwencje w prywatnej sferze rodziny są raczej nowym zjawiskiem, a jego przyczyną jest duża liczba kobiet, które giną w wyniku przemocy domowej”. „Najnowsze badania dostarczają wielu dowodów na temat szkodliwego oddziaływania przemocy domowej na ofiary, a nawet na nienarodzone dzieci, a także na temat strat ponoszonych przez całe społeczeństwo, które często odwraca wzrok i zdaje się nie dostrzegać problemu”. W wieku kulturach europejskich nadal pokutuje stereotypowe przekonanie, że przemoc domowa jest problemem, który partnerzy czy rodziny powinny rozwiązywać we własnym gronie. Obaleniem tego przekonania zajął się zespół projektu IMPRODOVA. Badacze skupieni wokół tej inicjatywy przyjrzeli się dokładnie działaniom podejmowanym przez policjantów, którzy otrzymywali wezwania do przypadków przemocy domowej. W tym celu przeprowadzili 296 rozmów w 19 ośrodkach, w których realizowali badania terenowe, gdzie zidentyfikowali zarówno najlepsze, jak i typowe praktyki dotyczące zwalczania przemocy domowej w ośmiu krajach UE (w czasie prowadzenia badań): Austrii, Niemczech, Francji, na Węgrzech, w Portugalii, Słowenii, Finlandii oraz w Zjednoczonym Królestwie (w Szkocji). „Nie wyjeżdżaliśmy razem z funkcjonariuszami policji na interwencje – uznano to za zbyt ryzykowne. Nasze badania skupiały się na rozmowach prowadzonych na komisariatach policji oraz w innych miejscach”, wyjaśnia Vogt.
Słabe punkty wsparcia dla ofiar
W ramach projektu badacze przeprowadzili rozmowy z ekspertami zajmującymi się tematyką przemocy domowej, funkcjonariuszami na szczeblu dowództwa oraz innymi osobami pracującymi na pierwszej linii, w tym z lekarzami i pracownikami socjalnymi. Kluczowy wniosek, który wypływał z przeprowadzonych rozmów wskazywał na to, że większość policjantów, z którymi stykają się ofiary przemocy domowej, nie są ekspertami w tej dziedzinie. „Oznacza to, że zakres wsparcia i pomocy, jakie otrzyma ofiara przemocy domowej, zależy w dużej mierze od indywidualnej decyzji policjantów. Ze względu na to, że wielu funkcjonariuszy do dziś postrzega przemoc domową jako wewnętrzną sprawę rodzin, nie jako przestępstwo, ofiary często nie są otaczane odpowiednią opieką”, dodaje Vogt. Badacze skupieni wokół inicjatywy odkryli, że uznaniowe podejście do ofiar, które nie opiera się na wiedzy i dowodach, prowadzi do sytuacji, w której jakość udzielonego wsparcia zależy bezpośrednio od cech osobowych funkcjonariuszy pełniących danego dnia służbę, nie zaś od procesów organizacyjnych i ich jakości. Wiele ofiar przemocy domowej zwraca się o pomoc do lekarzy, jednak pracownicy ochrony zdrowia rzadko wykrywają przypadki tego przestępstwa bez obowiązkowych badań i obdukcji. „Nawet gdy dostrzegą występowanie przemocy domowej, w wielu przypadkach nie są odpowiednio przeszkoleni, przygotowani ani wystarczająco »odważni«, by podjąć interwencję i otoczyć ofiary przemocy domowej wsparciem”, twierdzi Vogt. Pracownicy socjalni są często ekspertami w dziedzinie wspierania ofiar, jednak skuteczna pomoc wymaga sprawnej współpracy, w szczególności z policją. Co więcej, w wielu przypadkach przygotowywana przez nich dokumentacja spraw nie jest dopuszczana jako dowód przed sądem.
Zmiana sytuacji
Badacze skupili się na rozpowszechnianiu wyników swoich badań. Informacje i wyciągnięte wnioski zostały przekazane funkcjonariuszom policji oraz pracownikom socjalnym podczas spotkań wysokiego szczebla oraz wykładów na uczelniach wyższych, na sympozjach lekarskich oraz w formie filmu szkoleniowego na temat oceny ryzyka związanego z przemocą domową. Studenci prawa, kandydaci na funkcjonariuszy policji oraz nauczyciele uczestniczyli w wykładach zrealizowanych w ramach projektu IMPRODOVA, a w październiku 2021 roku grecka policja poprosiła o możliwość skorzystania z opracowanych przez badaczy materiałów szkoleniowych. Funkcjonariusze greckiej policji wezmą także udział w dalszych działaniach zwiększających świadomość problematyki przemocy domowej. Prace w ramach projektu koncentrowały się także na mediach, dzięki czemu powstały artykuły prasowe, a przedstawiciele inicjatywy docierali do odbiorców także przez radio i telewizję, w tym w popularnym kanale France24. Aby dotrzeć do szerszego grona odbiorców, zespół opublikował film uświadamiający. Już teraz widać konkretne rezultaty projektu. W 2020 roku dzięki współpracy kilku francuskich ministerstw i uczestników projektu powstało nowe narzędzie do oceny ryzyka, które zostało przetłumaczone na 18 języków, w tym trzy kreolskie. "Odkąd nasze narzędzie zostało wdrożone we francuskiej policji i jest stosowane w każdym przypadku zgłoszenia przemocy domowej, znacząco wzrosła liczba ofiar, które chcą wnieść oskarżenie przeciwko swoim sprawcom”, mówi z dumą Vogt. Szkolenia policji we Francji nie zakończą się z dniem zakończenia projektu. W oparciu o wyniki projektu IMPRODOVA został opracowany podręcznik dla funkcjonariuszy policji i żandarmów, dotyczący zagadnienia przemocy domowej. Do końca 2021 roku do lokalnych posterunków, komend i placówek szkoleniowych trafi blisko 22 000 egzemplarzy. „Podręcznik jest przeznaczony dla wszystkich funkcjonariuszy policji, żandarmów i pracowników socjalnych specjalizujących się w tematyce przemocy domowej we Francji”, dodaje Vogt.
Słowa kluczowe
IMPRODOVA, przemoc domowa, policja, pracownicy socjalni, ochrona zdrowia, profilaktyka, prewencja, wykrywanie, ograniczanie