Niewidzialne kobiety międzynarodowej migracji
Badając zagadnienia tak wrażliwe politycznie jak potrzeby zdrowotne migrantów, badacze często stykają się z brakiem danych. Ponadto odpowiedzi poszczególnych państw UE na potrzeby zdrowotne różnią się w zależności od rodzimych systemów opieki zdrowotnej i tradycji politycznych. Dodatkowo każde państwo prowadzi własną narrację na temat migrantów i opieki zdrowotnej w krajach, z których się oni wywodzą, nierzadko całkowicie sprzeczną z rzeczywistością. Finansowany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projekt EUBorderCare (Intimate Encounters in EU Borderlands: Migrant Maternity, Sovereignty and the Politics of Care on Europe’s Peripheries) skoncentrował się na zdrowiu migrantów przebywających na terenach przygranicznych (tj. obrzeżach Europy). Są to zwykle obszary, gdzie zarówno napięcia na tle narodowym jak i tradycje kulturowe są szczególnie silne. „Personel medyczny pracujący na pierwszej linii na terenach przygranicznych chroni najważniejsze europejskie wartości związane z prawem do opieki zdrowotnej i mobilnością”, mówi Vanessa Grotti, główna badaczka z Uniwersytetu w Bolonii. „Naszym zadaniem jest przypominać, że czym innym jest niezbywalne prawo do opieki zdrowotnej a czym innym zarządzanie migracją”. Zespół projektu EUBorderCare wskazał na brak świadomości na temat różnic w doświadczeniach związanych z migracja w zależności od płci oraz na potrzebę adresowania działań odpowiednio do płci migrantów na każdym etapie ich przyjmowania przez państwa UE.
Niedostatecznie zbadane doświadczenia kobiet
„Nasze badania terenowe potwierdziły, że choć zjawisko migracji kobiet, w szczególności przekraczanie granic przez kobiety w ciąży, nasila się, to wciąż nie zostało ono zbadane w stopniu wystarczającym”, dodaje Grotti. „Ustaliliśmy ponadto, że trzeba zrobić o wiele więcej, by odpowiednio zorganizować opiekę zdrowotną dla migrantek z uwzględnieniem ich podstawowych potrzeb, takich jak dostęp do urządzeń sanitarnych i opieki zdrowotnej oraz zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych”. Porównując trzy główne szlaki migracyjne: do Grecji (wschodnia część basenu Morza Śródziemnego), Włoch (środkowa część basenu Morza Śródziemnego) oraz Hiszpanii (zachodnia część basenu Morza Śródziemnego), zespół określił dla każdego z tych trzech kierunków wyraźne wzorce migracji związane z narodowościami, grupami wiekowymi, sytuacją osobistą i rodzinną migrantów oraz z uwarunkowaniami związanymi ze zdrowiem reprodukcyjnym. Na przykład, uchodźczynie w ciąży, które uciekały przed wojną do Grecji, cierpiały na niedożywienie i stres spowodowane przedłużającym się pobytem w obozach. Kobiety w ciąży, którym udzielono schronienia we Włoszech, były często oddzielane od osób bliskich z powodu niewolnictwa lub handlu ludźmi, a ponadto stawały się ofiarami napaści i wykorzystywania. W ramach analizy świadczeń ratujących życie i położniczych wykonywanych w Grecji i Hiszpanii oraz we Włoszech zespół projektu badał warunki pracy personelu, które charakteryzowały się dużą niepewnością. Badacze ustalili, że istniały spore braki kadrowe, pracownicy byli przepracowani i źle opłacani, a ponadto zatrudniano ich na podstawie umów tymczasowych. Badanie dokumentuje to, jak przeorganizowano opiekę przed- i okołoporodową, by dostosować ją do sytuacji kryzysowych przy niewielkim wsparciu organizacji europejskich i międzynarodowych. Na przykład, przychodnie i szpitalne oddziały ratunkowe musiały zmienić godziny przyjęć, by móc zaopiekować się pacjentami ratowanymi z tonących łodzi pilnie wymagającymi pomocy. W rezultacie konieczne było wydłużenie godzin dyżurowania, zatrudnienie tłumaczy oraz stworzenie kart leczenia kobiet w ciąży, które nie miały ze sobą żadnej dokumentacji medycznej. W Grecji szpitale państwowe podjęły współpracę z organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze zdrowia i ochotnikami, by zapewnić ciągłość opieki, natomiast we francuskich terytoriach zależnych oraz we Włoszech personel szpitalny koordynował swoje działania z sektorem opieki, często wykorzystując do pomocy profesjonalne sieci kontaktów. „Lokalne struktury, które są absolutnie niezbędne, muszą mieć zapewnioną stabilność, lecz bez systemowego wsparcia nie będzie to możliwe. Nie da się ich tak po prostu zastąpić pomocą z zewnątrz, gdyż znajomość miejscowych uwarunkowań jest w przypadku struktur lokalnych nieporównywalnie większa”, zauważa Grotti. Na skutek wybuchu pandemii koronawirusa istotnie zmienił się sposób świadczenia usług opieki zdrowotnej w szpitalach i przychodniach. Dlatego zespół projektu postanowił ocenić wpływ kryzysu wywołanego przez chorobę COVID-19 na organizację i świadczenie usług położniczych. „Mamy nadzieję, że nasze badania przyczynią się do powstania zestawu zaleceń politycznych, które zagwarantują powszechny dostęp do opieki położniczej i ginekologicznej na terenach przygranicznych UE”, tłumaczy Grotti.
Wyjątkowe tereny przygraniczne
Badacze z projektu EUBorderCare prowadzili długoterminowe badania terenowe w różnych kontekstach świadczenia usług zdrowotnych (np. w obozach dla uchodźców, placówkach prowadzonych przez organizacje pozarządowe, na oddziałach położniczych), zarówno tymczasowych, jak i stałych, w Gujanie Francuskiej i Majotcie (francuskie terytoria zależne), na wyspach północnej części Morza Egejskiego i w Attyce (Grecja), na Sycylii (Włochy) oraz w Ceucie i Melilli (Hiszpania). Wybór tych regionów podyktowany był ich doświadczeniem związanym z silnym napływem migrantów. Ponadto są to regiony z jednej strony niedoinwestowane, a z drugiej posiadające powszechny system opieki zdrowotnej o humanitarnym obliczu, który nakazuje objęcie opieką zdrowotną każdego, kto tego wymaga niezależnie od posiadanego statusu prawnego. To właśnie na te państwa, znajdujące się na zewnętrznych granicach Europy, spadł ciężar przyjęcia i udzielenia schronienia uchodźcom.
Słowa kluczowe
EUBorderCare, migracja, ciąża, opieka zdrowotna, uchodźcy, obozy, zależny od płci, COVID-19
