Jak zachować to, co niematerialne: nowe technologie w dziedzinie sztuk wizualnych
Dziedzictwo kulturowe to nie tylko zabytki i zbiory fizycznych, materialnych obiektów. To także tradycje i rytuały przekazywane z pokolenia na pokolenie, w tym sztuki sceniczne, folklor, festiwale i praktyki społeczne. Na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO znajdują się zjawiska kulturowe zaliczające się do różnych kategorii i pochodzące z różnych kręgów kulturowych: od jamajskiej muzyki reggae i języka gwizdów z Turcji, po egipską sztukę walki na kije Tahteeb, portugalską tradycję wytwarzania dzwonków krowich czy rzemiosło wytwarzania ceramiki z wypalanej gliny wywodzące się z regionu Kgatleng w Botswanie, a także wiele innych.
Nowe technologie ochrony cyfrowej
Dzięki innowacjom technologicznym zyskaliśmy dostęp do wielu narzędzi służących do ochrony cyfrowej performatywnych przejawów tego dziedzictwa. W przeciwnym razie bylibyśmy świadkami ich stopniowego zanikania wraz ze zmniejszającą się liczbą osób kultywujących te sztuki zgodnie z tradycją zakorzenioną w społecznościach, z których się wywodzą. Jednak z uwagi na różnorodność i charakter niematerialnego dziedzictwa kulturowego, jego ochrona nie jest sprawą łatwą. Z pomocą przychodzą jednak twórcy finansowanego ze środków UE projektu AniAge, realizowanego przy wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”. Cel projektu był dwojaki: ograniczenie kosztów produkcji oraz zwiększenie stopnia automatyzacji w zakresie archiwizacji i odtwarzania niematerialnego dziedzictwa kulturowego w jego zachowanym stylu. Koncentrując się na sztukach wywodzących się z regionu południowo-wschodniej Azji – tańcu tradycyjnym oraz ludowym teatrze lalek – twórcy projektu opracowali nowe techniki i narzędzia do trójwymiarowej rekonstrukcji danych o ruchu na podstawie zarchiwizowanego materiału wideo. Wiązało się to ze zwięzłą reprezentacją i podziałem strukturalnym danych pochodzących z obszernych baz danych zawierających pliki wideo z zapisem tradycyjnych tańców i przedstawień scenicznych, a następnie dołączeniem do nich odpowiednich opisów, które ułatwią wyszukiwanie informacji. „Był to bardzo drogi i niezwykle czasochłonny proces”, wyjaśnia koordynator projektu profesor Jian Jun Zhang. „Aby go uprościć, zaprosiliśmy do współpracy kolegów specjalizujących się w dziedzinach informatyki i animacji komputerowej, których zadaniem było stworzenie hybrydowego systemu przepływu pracy opierającego się na współpracy człowieka i komputera”.
Zmniejszanie kosztów
Animacja komputerowa do dziś pozostaje niezwykle drogim i czasochłonnym zajęciem. Dla przykładu, minuta zdjęć do najbardziej kasowych filmów w historii kinematografii, takich jak „Avatar” czy „Interstellar”, kosztowała producentów ponad milion dolarów, a więc są to środki znacznie przewyższające te przeznaczane na ochronę dziedzictwa kulturowego oraz inne niskobudżetowe zastosowania. Dysponujemy więc mocnymi argumentami przemawiającymi za opracowaniem bardziej wydajnej technologii animacji komputerowej i wizualizacji, która mogłaby zostać wykorzystana do celów ochrony cyfrowej, jak również w innych dziedzinach. W kontekście takiego wyzwania niewątpliwym osiągnięciem zespołu projektu AniAge jest opracowanie bazy danych trójwymiarowego ruchu ludzkiego szkieletu odzwierciedlającego taniec ludowy pochodzący z regionu południowo-wschodniej Azji. W bazie znajduje się około 150 sekwencji ruchów ludzkiego szkieletu powiązanych z ruchomymi sekwencjami obrazów. „Cieszymy się, że doprowadziliśmy do utworzenia tej bazy”, mówi główny badacz projektu dr Hongchuan Yu i dodaje, że „znajdzie ona wiele zastosowań w dziedzinie sztuk wizualnych, w tym w modelowaniu komputerowym układów choreograficznych oraz modelowaniu w ramach kinezjologii tańca i teatru”. Jak zauważa prof. Zhang, techniki opracowane przez zespół projektu służące do trójwymiarowej rekonstrukcji ruchów szkieletu na podstawie archiwalnych nagrań wideo stanowią cenny zasób nie tylko dla społeczności tancerzy, ale mają potencjał wykorzystania w wielu innych dziedzinach. Można je również „zastosować do innych tradycyjnych tańców ludowych z myślą o ochronie i wykorzystaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego”. Choć projekt dobiegł końca w grudniu 2019 roku, prof. Zhang oraz dr Yu starają się o przyznanie finansowania zewnętrznego na swój kolejny projekt. Dodatkowe fundusze pozwolą zespołowi kontynuować prace, których efektem ma być opracowanie w pełni automatycznej technologii trójwymiarowej rekonstrukcji ruchu.
Słowa kluczowe
AniAge, dziedzictwo kulturowe, ochrona, niematerialne, cyfrowy, wideo, nagranie, taniec tradycyjny, ruch trójwymiarowy