Mniejsze ryzyko wybuchu wulkanu
W Europie znajduje się ponad 60 czynnych wulkanów, z czego dwa najaktywniejsze na świecie. Ostatnie erupcje we Włoszech i na Islandii wyraźnie pokazały, że wulkany mogą powodować znaczne szkody w infrastrukturze, rolnictwie, transporcie oraz zdrowiu publicznym. Ograniczenie tego rodzaju zagrożenia wymaga wiedzy na temat tego, kiedy, dlaczego i w jaki sposób wulkany wybuchają. W przypadku finansowanego ze środków UE projektu VESPER, odpowiedzi na te pytania można znaleźć w cyrkonie. „Cyrkon to minerał i jeden ze składników tzw. zupy magmowej, będącej czynnikiem wywołującym wybuch wulkanu”, mówi Jenni Barclay, profesor wulkanologii na Uniwersytecie Anglii Wschodniej i koordynator projektu. „Jako że cyrkon jest odporny na działanie czynników chemicznych i fizycznych, może zarejestrować wiele ze zdarzeń w historii wulkanu”, dodaje Jane Scarrow, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie”. Aby odkryć historię magmy danego wulkanu, w tym zmiany które doprowadzają do jego wybuchu, badacze w projekcie VESPER skupili się na badaniu ziaren cyrkonu.
Od Montserrat po Wyspę Wniebowstąpienia
Głównym celem projektu było zrozumienie, w jaki sposób cyrkon może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka erupcji wulkanu i zagrożeń dla społeczności mieszkających w jego pobliżu. Aby zdobyć tę wiedzę, badacze przyglądali się okresom, w których w przeszłości następowały wybuchy wulkanów w takich miejscach, jak Montserrat na Karaibach i Wyspa Wniebowstąpienia na południowym Atlantyku, oraz ich charakterowi. W Montserrat badacze prowadzili badania Wulkanu Soufrière Hills, którego ostatnie erupcje miały miejsce pomiędzy 1995 a 2010 rokiem. Mimo, że jest to jeden z najlepiej przebadanych na świecie wulkanów, cyrkon znaleziony w skałach z Montserrat nigdy nie został poddany analizie. Niedawne erupcje dały badaczom wyjątkową okazję do tego, by pozyskać cyrkon i dowiedzieć się, np. jaki jest jego wiek i skład w enklawach maficznych pośrednich oraz andezytach powstałych w zawalonej w 2010 roku kopule. Dokonali oni też datowania cyrkonu pochodzącego z jedynej znanej erupcji lawowej na Wyspie Wniebowstąpienia. To z kolei pozwoliło odkryć dwa duże wylewy magmy, datowane na około 110 000 i 60 000 lat. Zespół natrafił na ślady swoistego recyclingu minerałów z innych, jeszcze starszych efuzji magmy (sprzed 0,6–1,3 miliona lat). „Wyniki tych badań pozwalają nam zrozumieć, jak zmienia się hydraulika procesów magmowych oraz jakim zmianom podpowierzchniowym ulega magma w fazie przederupcyjnej”, wyjaśnia Scarrow. „Te informacje będą bezcenne przy budowaniu średnio- i długoterminowych strategii zmniejszania ryzyka przyszłych erupcji wulkanicznych”.
Nowe perspektywy
Zdaniem Scarrow, projekt VESPER otworzył nowe możliwości zawodowe, umożliwiając rozwój nowego kierunku badań dających praktyczne rezultaty. „Współpracując z profesor Barclay miałam okazję docenić wartość tego, jak multidyscyplinarne podejście do nauki można zastosować do kwestii i problemów istotnych dla społeczeństwa”, wyjaśnia. Ważne dla powodzenia projektu było zastosowanie w nim wielu perspektyw do interpretacji danych geochemicznych. „To pozwoliło nam w większym stopniu wykorzystać dane geochemiczne, aby lepiej zrozumieć skalę czasową istotną dla oceny zagrożenia wybuchem wulkanu”, podsumowuje Barclay. Scarrow obecnie zamierza kontynuować opracowywanie danych i próbek pozyskanych w trakcie realizacji projektu VESPER, nie przerywając jednocześnie pracy na Uniwersytecie w Granadzie, w Hiszpanii.
Słowa kluczowe
VESPER, erupcje wulkaniczne, cyrkon, wulkan, Montserrat, Wyspa Wniebowstąpienia, Wulkan Soufrière Hills