Badanie prowadzone wśród rodzin mieszanych sprawdza socjologiczne hipotezy
Pluralizm religijny i coraz powszechniejsze wzorce migracji są źródłem szeroko zakrojonych zmian społecznych. Efektem, a zarazem motorem tych zmian są tak zwane rodziny „mieszane”, które stanowią przestrzeń do odkrywania wielu tożsamości, a także różnic etnicznych i religijnych. Zadanie projektu ReMix, wspieranego ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”, polega na zbadaniu tego zjawiska na przykładzie par chrześcijańsko-muzułmańskich, w których religia stanowi główną, ale nie jedyną różnicę. Analizując czynniki, które czynią parę „mieszaną”, uczestnicy projektu ReMix zajmą się również językiem, którym w naukach społecznych rozmawia się o tym coraz powszechniejszym zjawisku. „Uderzyło mnie socjologiczne znaczenie słowa »mieszane«. Co sprawia, że para jest „mieszana“? Czyż nie wszystkie pary, w których partnerzy różnią się pochodzeniem i doświadczeniami życiowymi, są mieszane? Czym pary »mieszane« różnią się od »niemieszanych« i kiedy ta różnica ma znaczenie?”, pyta Francesco Cerchiaro stypendysta działania „Maria Skłodowska-Curie” z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven będącego gospodarzem projektu. Cerchiaro został pierwszym naukowcem, któremu na kontakt pozwoliło kilka stowarzyszeń zrzeszających pary mieszane.
Testowanie przypuszczeń
W ramach projektu ReMix analizowano wiarygodne dane statystyczne, które wskazywały, że w małżeństwach międzywyznaniowych częściej dochodzi do rozwodów. Zadawano sobie przy tym następujące pytania: Jakie napięcia są widoczne w małżeństwach mieszanych i jak są one rozwiązywane? Jaką rolę odgrywa płeć w procesach i wynikach? Jak rozwija i manifestuje się tożsamość u dzieci? „Istnieje wiele socjologicznych hipotez na temat możliwych przyczyn tego zjawiska. Mogą to być na przykład trudności w komunikacji, różnice kulturowe czy wrogość własnej rodziny, instytucji religijnych bądź społeczeństwa. Lecz są to w dużej mierze tylko przypuszczenia”, zauważa Cerchiaro. W trakcie projektu ReMix przeprowadzono kompleksowe obserwacje etnograficzne i pogłębione wywiady z rodzicami i ich dziećmi: 11 rodzinami z Antwerpii (Belgia, Region Flamandzki); 15 rodzinami z okręgu metropolitarnego Brukseli (Belgia); oraz 20 rodzinami z okręgu metropolitarnego Paryża (Francja). Jeśli chodzi o tożsamości religijne partnerów, badania prowadzone w trakcie projektu ReMix pokazały, że ich rekonstrukcja mająca na celu minimalizację różnic była regułą, a nie wyjątkiem. Pary dokonują jej na rozmaite sposoby, na przykład poprzez oddzielenie religii od kontekstu rodzinnego, konwersję na religię partnera lub skupienie się na wspólnej wierze w Boga. W kontekście płci projekt ReMix pokazał, że z największym sprzeciwem ze strony rodziny spotykają się francuskie i belgijskie chrześcijanki, co wynika prawdopodobnie z przekonania o niższym statusie społeczno-ekonomicznym muzułmańskich mężczyzn. Wskazuje to na wciąż obecne w europejskiej kulturze oczekiwanie, że mężczyzna będzie głównym żywicielem rodziny. W wypadku tożsamości potomstwa badania projektu ReMix pokazały, inaczej niż wcześniejsze prace poświęcone małżeństwom międzywyznaniowym i międzyetnicznym, że religijność zamiast zanikać czy się rozmywać, ulega raczej modyfikacji. Projekt nie potwierdził jednak innych niedawnych badań, które sugerowały, że większość takich dzieci stara się uciec od sztywnych kategorii bazujących na podłożu rasowym.
W stronę otwartej i wielokulturowej Europy
Cerchiaro zorganizował na Katolickim Uniwersytecie w Leuven pierwsze Międzynarodowe Sympozjum na temat muzułmańskich rodzin niemuzułmańskich, w którym uczestniczyło dziewięciu ważnych międzynarodowych naukowców. Obecnie badacz uczestniczy w redagowaniu specjalnej publikacji pokonferencyjnej, w której porównane zostaną doświadczenia chrześcijańsko-muzułmańskich rodzin z całego świata, by rzucić nowe światło na badania nad rodzinami mieszanymi. „Zasadniczym celem projektu ReMix jest zwalczanie islamofobii i stereotypów na temat integracji muzułmanów w Europie. Pokazuje on, że nasze tożsamości są o wiele bardziej ruchome i ze sobą powiązane, niż nam się wydaje, co mówi wiele o byciu Europejczykiem”, wyjaśnia Cerchiaro. Cerchiaro w przyszłych badaniach nie chce już ograniczać się tylko do rodziny i zamierza dokładniej przyjrzeć się zagadnieniu sprawczości i ograniczeń w kontekście związku rodzin mieszanych ze zmianą społeczną.
Słowa kluczowe
ReMix, pary mieszane, religia, muzułmanie, islamofobia, chrześcijanie, integracja, stereotyp
