Migracja i zmiana klimatu z perspektywy Sardyńczyków
Skutki zmiany klimatu nie są Sardynii obce. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat ogromnym problemem stały się powodzie, erozja wybrzeża i postępujące pustynnienie w niektórych częściach wyspy. Zmiana klimatu ma jednak jeszcze jeden skutek, który mieszkańcy wyspy odczuwają bezpośrednio – jest to migracja i związane z nią obawy o bezpieczeństwo. Status pierwszego świadka, czyli bycie pierwszym świadkiem ważnego wydarzenia czy zjawiska, jest powszechnie znany, ale pozostaje nieudokumentowany. Badania i artykuły prasowe koncentrują się zazwyczaj na najbardziej dotkniętych regionach. Jak powiedziała Ilenia Ruggiu, profesor prawa konstytucyjnego na Uniwersytecie w Cagliari i koordynatorka projektu CLISEL, „Sardynia to region, gdzie zarówno klimat, jak i migracja są ważnymi zjawiskami, choć niekoniecznie przybierają wymiar symboliczny. Wyspa nie doświadcza wzmożonego napływu imigrantów ani nie musi radzić sobie z topnieniem lodowców”. Z tego właśnie względu Ruggiu i zespół projektu CLISEL wybrali Sardynię do pierwszego studium przypadków. Stanowi ona idealne miejsce do analizy skutków zmiany klimatu i migracji, które dotykają region spotykający się z niewielkim zainteresowaniem mediów. Ponadto projekt CLISEL poszerza zakres obecnych debat na temat związku między zmianą klimatu a bezpieczeństwem, uwzględniając dodatkowy aspekt – rolę władz lokalnych. „Zespół projektu zbadał sposób, w jaki wpływ migracji i zmiany klimatu na bezpieczeństwo jest kształtowany także przez procesy zachodzące oddolnie, w kontekstach lokalnych, w miastach i na niższych szczeblach instytucjonalnych”, wyjaśnia Ruggiu. „Zadaliśmy sobie dwa pytania: w jaki sposób miasta, władze lokalne i społeczności mogą mierzyć się z wyzwaniami związanymi ze zmianą klimatu i migracją oraz jaka jest rola kontekstu lokalnego w tworzeniu poczucia braku bezpieczeństwa”.
Nacisk na lokalne administracje i podmioty
W przypadku Sardynii okazuje się, że administracja lokalna zupełnie inaczej postrzega bezpieczeństwo niż podmioty na szczeblu europejskim i krajowym, które przyjmują dominującą narrację. Podmioty lokalne koncentrują się na zwiększonej rywalizacji o zasoby i zmniejszający się dobrobyt zamiast na konflikcie kulturowym, terroryzmie i chaosie politycznym. Wcześniejsze badania całkowicie pomijały ten aspekt lokalny. „Nasza współpraca z lokalnymi władzami i społecznościami dostarczyła nam dowodów, które potwierdzają, że migracja i zmiana klimatu zazwyczaj podsycają już istniejące napięcia związane z podziałem na obszary miejskie i wiejskie, wyludnieniem, problemami ekologicznymi i relacjami pomiędzy Sardynią a kontynentem. Czy imigranci powinni być traktowani jako zasób i zachęcani do osiedlania się na wyludnionych obszarach wiejskich celem ich ożywienia? Czy migranci utrudniają próby zachowania kultury wiejskich obszarów Sardynii? Czy osłabiony sektor rolnictwa wytrzyma presję wywieraną przez skutki zmiany klimatu? Oto przykłady pytań, które tak naprawdę nurtują ludzi”, mówi Ruggiu.
Z Sardynii do innych regionów Europy
Misja projektu CLISEL polegała na przełamaniu poczucia izolacji i odrębności odczuwanych lokalnie. Od ponad trzech lat w ramach projektu przeprowadzane są specjalne kursy skierowane do lokalnych administracji, które pomagają zespołowi w dotarciu do władz wyższego szczebla. Powstał także zestaw narządzi z zakresu bezpieczeństwa klimatycznego obejmujący geoarchiwum, interaktywne mapy, aplikację dla podróżujących i ramy definicyjne. „Problem można podsumować w następujący sposób: władze lokalne znajdują się na pierwszej linii frontu, dźwigając dużą odpowiedzialność i dysponując niewielką władzą. Wykazują one jednak wysoką gotowość do stawiania czoła stojącym przed nim wyzwaniom”, mówi Ruggiu. Projekt umożliwił ujawnienie „mapy bezpieczeństwa” władz lokalnych, skupiającej się na braku bezpieczeństwa związanego z dobrobytem i niepewności finansowej oraz włączył do dyskusji przedstawicieli nawet najmniejszych społeczności. Zespół opracował również listę zaleceń dla decydentów, którzy chcieliby zastosować metodę projektu CLISEL w innych obszarach. „Projekt CLISEL zapewnia innym uczonym i administracjom lokalnym swobodny dostęp do swoich narzędzi. Mamy nadzieję, że w przyszłości nasze badania obejmą również inne regiony, co umożliwi nam zestawienie wyników z różnych zakątków Europy”, podsumowuje Ruggiu.
Słowa kluczowe
CLISEL, Sardynia, Cagliari, zmiana klimatu, migranci, bezpieczeństwo, władze lokalne