Jak modraszek arion uniknął zagłady
Naukowcy brytyjscy znaleźli przyczynę niemal wyginięcia motyla o nazwie modraszek arion (Maculinea arion) i skutecznie zapobiegli problemowi. Rozwiązanie problemu, z którym borykano się od dawna, opisane w artykule opublikowanym w czasopiśmie Science, daje cenne narzędzia do wykorzystania w programach ochrony innych owadów. Osiągnięcie jest po części rezultatem projektu MACMAN (Motyle z rodzaju Maculinea z Europejskiej Czerwonej Księgi jako wskaźniki i narzędzia w ochronie środowiska i gospodarowaniu nim), finansowanego na kwotę 3 milionów EUR z tematu "Energia, środowisko i zrównoważony rozwój" Piątego Programu Ramowego (5PR), którego celem była analiza roli pięciu bardzo zagrożonych europejskich gatunków motyli jako wyznaczników bioróżnorodności łąk i ekosystemów trawiastych. Po tym kiedy zanik populacji modraszka ariona rozpoczął się w połowie XIX w. i późniejszym dramatycznym uszczupleniu jego liczby po roku 1950, motyl ten stał się jednym z trzech gatunków motyli określonych w 1974 r. jako "globalny okręg flagowy" programu ochrony motyli. Będąc przedmiotem najdłuższej dotąd inicjatywy na rzecz ochrony przyrody, gatunek ten wyginął w Wlk. Brytanii w roku 1979. Według autorów artykułu już w 1931 r. podjęto starania na rzecz ochrony lokalnych populacji poprzez budowanie ogrodzeń w celu powstrzymania kolekcjonerów motyli. Niestety wskutek tego oddzielono motyle także od zwierząt roślinożernych, które miały udział w utrzymaniu szczególnego habitatu modraszka. Profesor Jeremy Thomas z Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz Centrum Ekologii i Hydrologii w Wlk. Brytanii, wraz z kolegami rozpoczął swoje badania na początku lat 70. XX w., aby poznać przyczynę zaniku populacji modraszka w miejscach, które wydawały się niezmienione; prace prowadzono w obrębie ostatniego bastionu motyla, w Dartmoor, który podlega ochronie jako park narodowy. Zespół doszedł do wniosku, że za problematyczną zmianą stoją mrówki. Rozmnażanie się modraszka uzależnione jest od pewnego gatunku mrówek (Myrmica). Samice motyla składają jaja na kwiatach tymianku. Po wylęgnięciu się gąsienice w końcu spadają na ziemię, gdzie wydzielają substancje chemiczne przyciągające mrówki, które biorą gąsienice za swoje larwy. Mrówki przenoszą następnie gąsienice do swoich mrowisk i opiekują się nimi przez 10 decydujących miesięcy rozwoju. Z początkiem czerwca gąsienice zamieniają się w poczwarki w pobliżu wejścia do kolonii i po dwóch tygodniach wyczołgują się na powierzchnię ziemi w postaci motyla. Naukowcy zaobserwowali, że trawa w habitacie motyli zbytnio urosła. Rolnicy stopniowo przestali pasać tam swoje stada a zające, które padły ofiarą infekcji wirusowej w latach 50. XX w., również przestały tam skubać trawę. Kiedy habitat mrówek zarósł, spadła temperatura gleby i populacja mrówek zmalała. Skutkiem tego był zanik populacji modraszka. Tak skrajna zależność motyla od mrówek nie była w pełni dostrzegana, aż do niedawna. "Ludzie są znacznie więksi od owadów i trudno jest nam docenić fakt, że zmiana w habitacie ledwo zauważalna dla nas może przynieść katastrofalne konsekwencje dla gatunków tak przedziwnych i pięknych, jak motyl modraszek arion. Jednocentymetrowa różnica w długości trawy może zmienić temperaturę gleby o 2-3 stopnie Celsjusza. Dla stworzeń rozmiaru mrówki lub motyla jest to ogromna różnica" - wyjaśnia profesor Thomas. Dane zebrane między 1972 a 1977 rokiem zostały właśnie opublikowane po udanym przywróceniu modraszka w Wlk. Brytanii dzięki populacji M. arion przywiezionej z Öland w Szwecji. Jest to jeden z zaledwie trzech gatunków motyli w Wlk. Brytanii, który prawdopodobnie osiągnie cel nakreślony w konwencji o różnorodności biologicznej, polegający na odwróceniu procesu zaniku gatunków do roku 2010. Naukowcy zaprezentowali także model liczbowy, który obejmuje wszystkie istotne powiązania ekologiczne. Model pozwala przewidzieć liczbę motyli w ciągu następnych 10-20 lat. "Dane cyklu życia oraz tabele życia pozwoliły opracować model, na podstawie którego oparte były wszystkie nasze działania na rzecz ochrony przyrody. Opis modelu również jest nowy. Niewiele jest znanych przykładów modeli, które są w stanie przewidzieć sukces działań na rzecz ochrony przyrody w taki sposób jak nasz, dla innych owadów" - mówi profesor Thomas. W roku 1983 zespół zaczął wprowadzać modraszki do odbudowanych habitatów. W 2008 r. kolonie motyli były znacznie większe i liczniejsze niż w latach 50. ubiegłego wieku. Jak czytamy w artykule: "dziś udane - choć na mniejszą skalę - działania podejmowane są w innych krajach, korzystając z osiągnięć brytyjskich i globalna klasyfikacja M. arion zmieniła się z kategorii zagrożony na bliski zagrożeniu". Publikacja raportu z wieloletnich badań dostarcza cennych danych i narzędzi dla naukowców pracujących nad odbudowaniem innych gatunków motyli. Globalnie zagrożone są cztery powiązane ze sobą odmiany modraszka i podejście przyjęte przez profesora Thomasa i jego współpracowników pomogło w próbach przywrócenia ich liczebności. Zalecane jest lokalne podejście do zachowania gatunków - jak piszą autorzy. "Ponieważ wzrosła w Wlk. Brytanii liczebność wielu innych zagrożonych gatunków po podjęciu działań skupiających się na M. arion - czytamy w podsumowaniu - uważamy, że ochrona poszczególnych gatunków owadów oraz ochrona lokalizacji przeznaczonych dla nich są różnymi drogami do tego samego celu."
Kraje
Zjednoczone Królestwo