Wyniki badań całego genomu Europejczyków wskazują na nowe ryzyko genetyczne "złego" cholesterolu
Badania całego genomu tysięcy osób w całej Europie pozwoliły zidentyfikować 22 strefy genetyczne (loci), które wpływają na poziom lipidów, elementarny wskaźnik choroby sercowo-naczyniowej. Sześć z tych loci zostały niedawno odkryte i mogą przyczynić się do zwiększenia precyzyjności profili genetycznych, które będzie można wykorzystać do badania poszczególnych osób pod kątem ryzyka chorób metabolicznych czy dyslipidemii. Wyniki opublikowane w czasopiśmie Nature Genetics pokazały również genetyczne różnice w metabolizmie lipidów między mężczyznami a kobietami. Międzynarodowy zespół naukowców zbadał dane profili lipidowych w surowicy od 17.798 do 22.562 Europejczyków (w zależności od badanej cechy lipidów). Przeprowadzono analizę asocjacyjną całego genomu z 16 badań europejskich, w której dane z dużych grup badanych osób były łączone w celu zidentyfikowania czynników genetycznych wpływających na poziom lipoprotein wysokiej i niskiej gęstości, trójglicerydów i cholesterolu całkowitego w surowicy. Dane uzyskano z projektu ENGAGE (Europejska sieć genetyki i epidemiologii genetycznej), który obejmuje wielkoskalowe dane genetyczne z ogromnej liczby dużych zestawów próbek europejskich. Projekt ENGAGE, finansowany ze środków unijnych na kwotę 12 mln EUR z Siódmego Programu Ramowego (7PR), ma na celu przełożenie bogactwa danych, uzyskiwanych w ramach wielkoskalowych badań, na informacje o bezpośrednim znaczeniu dla przyszłych zdobyczy medycyny klinicznej. "Lipidy w surowicy są ważnymi wyznacznikami choroby sercowo-naczyniowej i mają związek ze stanem chorobowym" - wyjaśnia raport. Ustalono, że poziom krążących lipidów jest do pewnego stopnia dziedziczony, natomiast wyniki badań pokazały, że w metabolizmie lipidów bierze udział duża liczba genów. Pomimo odkrycia 19 loci kontrolujących poziom lipidów w surowicy w toku poprzednich badań osób chorych na cukrzycę typu 2, nie udało się ich następnie wykorzystać do wczesnego diagnozowania choroby sercowo-naczyniowej. Bieżące badania, których przedmiotem była populacja nie cierpiąca na żadną określoną chorobę, są pierwszymi, które odnalazły powiązania lipid-gen w ogólnej populacji. Zespół odkrył sześć loci powiązanych z lipidami, z czego dwa z nich zawierają geny kodujące białka, o których wiadomo, że biorą udział w metabolizmie lipidów. Lekarze zwracają zazwyczaj uwagę na klasyczne czynniki ryzyka, takie jak wiek, płeć i waga, podczas oceny ryzyka zachorowania przez pacjenta na chorobę sercowo-naczyniową lub choroby metaboliczne. Niemniej przewidywanie tego typu zaburzeń można znacznie udoskonalić dzięki narzędziu do badania genetycznego. Naukowcy sprawdzili, czy ich nowa wiedza pozwoli udoskonalić "genetyczne profile ryzyka", umożliwiające potencjalnie zastosowanie wczesnych strategii profilaktycznych, takich jak leczenie statynami - grupa leków wykorzystywanych do obniżenia poziomu cholesterolu - i kontrola diety. Zauważyli, że oparcie się na danych genetycznych zwiększało ich zdolność przewidywania cholesterolu całkowitego. Ma to ogromne znaczenie dla przewidywania wysokiego poziomu "złego" cholesterolu (hipercholesterolemii) czy choroby wieńcowej. Ponadto naukowcy chcieli sprawdzić, czy te różnice potwierdzą się w analizie genetycznych loci powiązanych z lipidami, bowiem wiadomo jest, że poziom lipidów u mężczyzn i u kobiet różni się. "Żadne z opublikowanych wyników badań GWA (analiza całego genomu) nie uwzględniały potencjalnej różnicy związanej z płcią w genetycznych profilach ryzyka ze względu na lipidy" - czytamy w raporcie. "Stwierdziliśmy znaczące różnice w oddziaływaniu niektórych genów ze względu na płeć, co potwierdza wnioski z badań epidemiologicznych i klinicznych." "Możemy być pewni, że pogłębienie wiedzy o kontroli poziomu lipidów dzięki odkryciom genetycznym, doprowadzi do udoskonalenia sposobów leczenia i profilaktyki chorób serca i udarów" - powiedział profesor Mark McCarthy z Uniwersytetu Oksfordzkiego w Wielkiej Brytanii. "Ponadto, w związku z tym, że coraz lepiej radzimy sobie z identyfikacją osób najbardziej zagrożonych tymi chorobami, powinniśmy być w stanie ukierunkować efektywniej nasze wysiłki terapeutyczne i profilaktyczne, skupiając się być może na zmianie trybu życia tych, którzy najbardziej na tym skorzystają." Nowe narzędzia do badania wielu tysięcy próbek DNA w krótkim czasie umożliwiły przeprowadzenie wielkoskalowych analiz genomu. "Od 2007 r. genetyka człowieka osiągnęła wyniki, które jeszcze pięć lat temu wydawały się niewyobrażalne " - wyjaśnił profesor Leena Peltonen z Wellcome Trust Sanger Institute w Wielkiej Brytanii. "Niemniej to ledwie zaranie nowej wiedzy. Nowe, wydajniejsze badania, takie jak nasze prace nad poziomem lipidów, wyjaśnią obszary i warianty naszego genomu, które odgrywają ważną rolę w chorobach człowieka."