(Niespełniona?) obietnica elektronicznej demokracji
Wspólne stanowisko od zawsze łączyło członków partii politycznej. Spotkania i wiece były kiedyś niezbędnym elementem działania partii – do czasu ery internetu. Obecnie coraz więcej partii politycznych w całej Europie, np. Podemos w Hiszpanii, Ruch Pięciu Gwiazd we Włoszech czy Niemiecka Partia Piratów, motywuje swoich członków do działania w zupełnie nowy sposób, czyli za pośrednictwem internetowych platform demokracji bezpośredniej. Na pierwszy rzut oka takie platformy to po prostu narzędzia wspierające wzmocnienie demokracji wewnątrzpartyjnej, oferujące jasno zdefiniowane priorytety i cele. Ale czy na pewno? „Oprogramowanie jest zbyt często postrzegane jako narzędzie neutralne, transparentne i łatwe do wykorzystania. Celem projektu SCALABLE DEMOCRACY (Can Direct Democracy Be Scaled? The Promise of Networked Democracy and the Affordances of Decision-Making Software) było wykazanie, że każde takie oprogramowanie i każda taka platforma uczestnictwa ma wbudowany zestaw wartości politycznych i założeń dotyczących demokracji, który siłą rzeczy wpływa na charakter procesu decyzyjnego”, wyjaśnia dr Marco Deseriis, koordynator projektu. Porównanie oprogramowania partyjnego Zespół projektu SCALABLE DEMOCRACY postanowił udowodnić tę stronniczość, porównując, w jaki sposób różne rodzaje oprogramowania wykorzystywanego w procesie decyzyjnym przez Podemos, Ruch Pięciu Gwiazd i Niemiecką Partię Piratów traktują demokrację wewnątrzpartyjną, a zwłaszcza relacje pomiędzy „zwykłymi” członkami partii a jej elitami. Niektóre rodzaje oprogramowania są bardziej ukierunkowane na debatę i deliberacje, a inne na głosowanie. Jednak żaden z nich nie jest idealny: ten pierwszy oznacza zagrożenie dla jedności partii, ponieważ jej członkowie mają większy wpływ na jej decyzje, z kolei ten drugi można wykorzystać do wzmocnienia władz partyjnych i jedności partyjnej, ale kosztem wewnętrznej demokracji. Najmniej deliberatywne platformy to Participa partii Podemos i Rousseau należąca do Ruchu Pięciu Gwiazd. Na platformie Participa można korzystać z forów, ale taka forma uczestnictwa jest w tym wypadku mało skuteczna, ponieważ członkowie partii nie mogą za ich pośrednictwem proponować inicjatyw, które mogłyby stać się inicjatywami partyjnymi. Platforma Rousseau nie zawiera za to żadnych opcji umożliwiających wymianę informacji, takich jak fora czy strony wiki. „Obie platformy skutecznie rozdzielają debatę od procesu decyzyjnego, co skutkuje tym, że podejmowanie decyzji leży wyłącznie w gestii władz partyjnych”, wyjaśnia dr Deseriis. Najbardziej zaawansowanym oprogramowaniem jest LiquidFeedback – platforma uczestnictwa Niemieckiej Partii Piratów. Różni się ona od innych platform tym, że została oparta na zasadach demokracji deliberatywnej. Jednak ze względu na to, że nie wszyscy członkowie partii korzystają z platformy, ostatecznie nie udało się przenieść debat i deliberacji ze szczebla lokalnego na krajowy, co z kolei doprowadziło do konfliktu pomiędzy jej użytkownikami a osobami, które jej nie używają. Zwodnicze oprogramowanie Odpowiedź na główne pytanie projektu SCALABLE DEMOCRACY, które brzmiało: „Czy można rozszerzyć demokrację?”, będzie zatem przecząca. „O ile nie ograniczymy się do liberalnej lub minimalistycznej koncepcji demokratycznego uczestnictwa, takiej jak głosowanie, wpływ tych platform na instytucje demokracji pośredniej wydaje się być dość ograniczony. Takie ograniczenia mają w pierwszej kolejności charakter polityczny, a dopiero później technologiczny”, wyjaśnia dr Deseriis. „We wszystkich przypadkach zarząd partii i jej członkowie w parlamencie ściśle kontrolują strategiczny kierunek partii, konsultując się z jej członkami wyłącznie wtedy, kiedy potrzebują, i tylko w ograniczonym zakresie”. Zespół projektu SCALABLE DEMOCRACY udowodnił zatem, że platformy uczestnictwa pozwalają rozszerzać demokrację tylko w ramach ograniczonej definicji demokracji bezpośredniej na zasadzie uporządkowania preferencyjnego (model referendum). „Mimo że wykonanie trudniejszego zadania, czyli ponownego zdefiniowania demokracji bezpośredniej jako szeroko rozpowszechnionego procesu deliberatywnego, jest teoretycznie możliwe, do realizacji takiego przedsięwzięcia potrzebne jest wzajemne zaufanie i wspólna wizja polityczna na poziomie, którego nie mogą zapewnić same technologie cyfrowe, zwłaszcza w ramach partii politycznych”, podsumowuje dr Deseriis. Badania w ramach projektu SCALABLE DEMOCRACY przeprowadzono dzięki wsparciu z programu „Maria Skłodowska-Curie”.
Słowa kluczowe
SCALABLE DEMOCRACY, elektroniczna demokracja, oprogramowanie wspomagające podejmowanie decyzji, LiquidFeedback, Niemiecka Partia Piratów, Ruch Pięciu Gwiazd, Podemos, Participa, Rousseau, deliberacja, głosowanie, partia polityczna