Astronomowie z ESA znalezli pulsara-kanibala pochlaniajacego towarzyszaca gwiazde
Satelita Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA Integral oraz satelita NASA Rossi X-ray Timing Explorer odkryły szybko obracający się pulsar pochłaniający towarzyszącą mu gwiazdę. Odkrycie to, o którym donosi najnowsze wydanie czasopisma Astronomy and Astrophysics Journal, potwierdza hipotezę, że pulsary podwójne ewoluują w szybko obracające się pulsary pojedyncze wchłaniając pobliską gwiazdę. Gaz pochodzący od towarzyszącego obiektu jest paliwem przyspieszającym rotację pulsara. Naukowcy opisują to zjawisko jako "etap ewolucji" między majestatycznym pulsarem pojedynczym, obracającym się wokół swojej osi raz lub dwa razy na sekundę, a milisekundowym pulsarem na wysokich obrotach, emitującym promieniowanie rentgenowskie. Jest to pierwszy przypadek odkrycia pulsara na etapie samoprzyspieszania. - Dochodzimy do punktu, w którym możemy patrzeć na dowolny, szybko obracający się, izolowany pulsar i powiedzieć: "on miał towarzysza" - powiedział dr Maurizio Falanga, który koordynował obserwacje prowadzone przez Integral w Komisariacie Energii Atomowej (CEA) w Saclay we Francji. Pulsar jest obracającą się gwiazdą neutronową - jednym z możliwych końcowych etapów ewolucji gwiazdy. Pulsary ewoluują z potężnych gwiazd, które były kiedyś co najmniej osiem razy większe niż Słońce. Kiedy gwiazdy te wypalą swoje paliwo jądrowe, następuje wybuch supernowej. Wybuch wyrzuca zewnętrzne warstwy gwiazdy, tworząc pozostałość po wybuchach supernowych. Środek gwiazdy zapada się pod wpływem własnej grawitacji z taką siłą, że protony i elektrony łączą się w neutrony. Chociaż gwiazdy neutronowe mają mniej więcej taką samą masę jak obecnie nasze Słońce, materia jest w nich ściśnięta w kulę o średnicy tylko około 20 kilometrów. Gwiazdy neutronowe mogą pojawiać się w pozostałościach po wybuchach supernowych jako obiekty pojedyncze albo układy binarne, składające się z dwóch gwiazd krążących wokół wspólnego środka masy. Gwiazdy neutronowe rodzą się wirując bardzo szybko, ale po kilkuset tysiącach lat stopniowo zwalniają obroty. Jednak gwiazdy neutronowe w układach binarnych mogą odwrócić tę tendencję i zwiększyć prędkość obrotów z pomocą gwiazdy towarzyszącej. Gwiazda neutronowa może zabrać gaz swojemu towarzyszowi w procesie zwanym "akrecją". Dopływ gazu do gwiazdy neutronowej powoduje, że obraca się ona coraz szybciej. Przebieg tego procesu przyspieszania został zaobserwowany po raz pierwszy. - Mamy teraz bezpośredni dowód na to, że gwiazda obraca się szybciej, kiedy wchłania swojego towarzysza, coś, czego nikt wcześniej nie widział w takim układzie - powiedział współautor opracowania, dr Lucien Kuiper z Holenderskiego Instytutu Badań Kosmicznych (SRON) w Utrechcie. Obserwowany pulsar, nazwany GR J00291+5934, został odnaleziony przez satelitę Integral ESA w czasie rutynowego przeszukiwania zewnętrznych krańców Drogi Mlecznej w grudniu 2004 r. Następnego dnia astronomowie z NASA wykorzystali satelitę Rossi X-ray Timing Explorer do ustalenia szybkości wirowania tego obiektu. Obserwacje Rossi pozwoliły ustalić, że gwiazda towarzysząca jest już ułamkiem wielkości naszego Słońca, być może odpowiadającym zaledwie czterdziestokrotności masy Jowisza. Czas obiegu orbity przez obiekt binarny wynosi 2,5 godziny, przy czym cały układ jest tak ściśnięty, że obie gwiazdy zmieściłyby się w promieniu Słońca. Te fakty potwierdzają teorię, że dwie gwiazdy znajdują się na tyle blisko, aby mogło dochodzić do akrecji, i aby gwiazda towarzysząca mogła być wchłonięta.
Kraje
Finlandia, Francja, Niderlandy, Stany Zjednoczone