Rola preferencji dotyczącej spółgłosek w uczeniu się słów u niemowląt
W przetwarzaniu mowy, jak również w językach świata, istnieje przewaga spółgłosek w porównaniu z samogłoskami. Spółgłoski lepiej nadają się do przetwarzania leksykalnego, natomiast samogłoski lepiej nadają się do procesów związanych ze składnią. Nie wiadomo jednak, czy ten „podział pracy” jest cechą wyłącznie ludzką, która odgrywa rolę we wczesnym przyswajaniu składni i słownictwa, czy też jest wynikiem asymetrii obecnej w danych wejściowych. Projekt SPIDE, realizowany pod auspicjami programu „Horyzont 2020”, zajął się tym zagadnieniem, badając rozwojowe i ewolucyjne korzenie zdolności niemowlęcia do przypisywania określonych ról funkcjonalnych różnym kategoriom dźwięków tworzących mowę. Naukowcy przeprowadzili eksperymenty na niemowlętach i szczurach w celu sprawdzenia hipotezy, zgodnie z którą nieproporcjonalne użycie spółgłosek w porównaniu z samogłoskami nie jest produktem ubocznym ich różnic fizycznych. Zbadano również, czy odgrywa to znaczącą rolę we wczesnej nauce języka i czy wynika z bardziej ogólnych preferencji dzielonych z innymi gatunkami. Ukierunkowanie na spółgłoski Naukowcy wykorzystywali techniki behawioralne i neuroobrazowania do zbadania przyczyn asymetrii spółgłosek/samogłosek w akwizycji i ewolucji języka. „Nasze badania zachowań niemowląt pokazały, że niemowlęta uczące się języka hiszpańskiego przechodzą od preferowania samogłosek w znanych słowach w wieku pięciu miesięcy do preferowania spółgłosek w wieku 12 miesięcy”, tłumaczą koordynator projektu prof. Juan Manuel Toro i beneficjentka programu „Marie Curie”, dr Camillia Bouchon. Zastosowanie metod śledzenia ruchu gałek ocznych ujawniło, że młodsze niemowlęta reagują bardziej na błędnie wymawiane samogłoski niż na błędnie wymawiane spółgłoski. Co ciekawe, prawidłowość ta ulegała odwróceniu u starszych niemowląt, które reagowały bardziej na błędnie wymawiane spółgłoski niż samogłoski. Badania porównawcze wykorzystujące te same bodźce u szczurów laboratoryjnych wykazały znacznie większą wrażliwość na błędnie wymawiane samogłoski niż na błędnie wymawiane spółgłoski. Wyniki badania wskazują na przejście od strategii akustycznej do fonetycznej podczas nauki języka u niemowląt. „Samogłoski wydają się być lepsze do rozpoznawania słów zarówno u pięciomiesięcznych niemowląt, jak i młodych osobników innych gatunków, co sugeruje, że zdolność do preferencyjnego celowania w spółgłoski w słowach może być umiejętnością wyłącznie ludzką”, wyjaśnia prof. Toro. Rozwój języka Projekt SPIDE poszerzył wiedzę na temat przyswajania języka i ewolucji predyspozycji językowych. Prof. Toro tłumaczy: „Przyczynia się również do badań nad zaburzeniami rozwoju mowy, umożliwiających rozpoznanie wczesnych objawów opóźnień w przetwarzaniu dźwięku mowy u niemowląt oraz określenie wpływu przyswajania więcej niż jednego języka na stosowanie spółgłosek i samogłosek”. Ponadto uczestnicy projektu SPIDE wykazali, że zdolność do przypisywania określonej roli językowej spółgłoskom w słowach nie występuje u zwierząt innych niż człowiek, takich jak szczury laboratoryjne, nawet jeśli są one w stanie odbierać i kategoryzować dźwięki spółgłosek i samogłosek oraz zapamiętywać formy wyrazowe. Sugeruje to, że umiejętność ta jest częścią wyjątkowej ludzkiej zdolności do posługiwania się językiem. Rezultaty projektu pozwolą naukowcom lepiej zrozumieć rozwojowe i ewolucyjne źródła preferencji funkcjonalnych wobec spółgłosek/samogłosek. „Nasze odkrycia mogą wskazywać na potencjalnego prekursora specyficznych zaburzeń językowych, takich jak dysleksja i inne zaburzenia związane z rozwojem języka, i pomóc w stworzeniu odpowiednich terapii”, podsumowują prof. Toro i dr Bouchon.
Słowa kluczowe
SPIDE, język, spółgłoska, samogłoska, niemowlę, leksykalne, składnia