Kolorowa transformacja odmienia wiktoriańską Anglię
Wiek XIX w Europie jest często kojarzony z industrializacją i nowoczesnością. W tym samym czasie wielu Europejczyków – w szczególności społeczeństwo wiktoriańskie – miało obsesję na punkcie przeszłości, np. greckiej czy gotyckiej. Ich zainteresowanie nie było jednak czysto antykwaryczne ani historyczne, ponieważ wielu artystów aktywnie starało się ożywić bogatą kulturę materialną tych czasów, które według nich były bardziej kolorowe niż ich ponura teraźniejszość. Barwny punkt zwrotny W tym kontekście zespół finansowanego ze środków UE projektu COPAST (The Colours of the Past in Victorian England) analizował reprezentację kolorów starożytności i średniowiecza w najważniejszych dziełach sztuki tego okresu. „Epoka wiktoriańska była chromatycznym punktem zwrotnym po naukowym odkryciu nowych barw chemicznych, takich jak barwniki syntetyczne na bazie smoły węglowej, które wielu artystów odrzuciło”, mówi koordynator projektu Charlotte Ribeyrol, specjalistka w dziedzinie XIX-wiecznej literatury brytyjskiej i profesor nadzwyczajny na paryskiej Sorbonie (Francja). Ribeyrol szczegółowo badała ideologiczne podejścia do starożytnej polichromii w kontekście odrodzenia kultury greckiej i gotyckiej, które wpłynęły na uprzemysłowioną Anglię w drugiej połowie XIX wieku. „Przeanalizowaliśmy odbiór chromatycznej kultury materialnej starożytności i średniowiecza w twórczości pisarzy i artystów z bliskiego otoczenia Williama Morrisa”, dodaje Ribeyrol. Pracując nad rzadkimi zasobami archiwalnymi w Londynie i Oksfordzie w ścisłej współpracy z zespołami z Muzeum Ashmolean, zestawiła ona te starożytne barwy z nowymi chemicznymi barwnikami anilinowymi, które stworzono głównie dla rozwijającego się przemysłu tekstylnego. Aby pobudzić tę pasję do przeszłości, społeczeństwo wiktoriańskie gromadziło mniej znane polichromie (np. hellenistyczne figurki tanagryjskie). „Opierali się na odkryciach archeologów i antropologów, których nowe podejście do minionych kultur oderwało się od tradycyjnych, bezbarwnych, filologicznych interpretacji dziedzictwa klasycznego lub średniowiecznego”, wyjaśnia Ribeyrol. Nauka o kolorach Ta nostalgia za kolorem ukształtowała dorobek artystyczny wielu pisarzy i malarzy, od Williama Morrisa i Waltera Patera po Lawrence'a Alma-Tademę. Jako przykład, Ribeyrol nawiązuje do historycznego obrazu „Fidiasz prezentuje Fryz Partenoński” Alma-Tademy, który ujawnia oryginalną polichromię marmurów Partenonu. „Ruch ten był uważany za dość przewrotowy i kontrowersyjny, ponieważ zarówno grecka jak i gotycka przeszłość była w dalszym ciągu uważana za zasadniczo monochromatyczną – od czystej bieli greckich posągów po »okrutne« wieki ciemne”, zauważa Ribeyrol. Wyjaśniając, jak wiktoriańscy artyści opierali się tej nowej „nauce o kolorach” na rzecz bardziej stabilnych barwników z przeszłości, Ribeyrol dokonała przełomowego odkrycia. „Nigdy wcześniej nie analizowano tego neoromantycznego i opartego na wspomnieniach wykorzystania kolorów, szczególnie w politycznych, poetyckich i artystycznych dziełach Morrisa”, podkreśla. W efekcie zespół projektu COPAST ujawnił centralną rolę, jaką odgrywała chromatyczna materialność w poezji i malarstwie epoki wiktoriańskiej, w celu promowania innowacyjnego sprzężenia sztuki, literatury i nauki. Prace prowadzone w ramach projektu polegały na połączeniu analizy tekstualnej (korespondencja artystów, komentarze krytyczne, teoretyczne lub literackie, ekfrazy lub opisy dzieł sztuki, receptury pigmentów itp.) oraz analizy danych naukowych (właściwości chemiczne pigmentów i spoiw, fizjologia percepcji, historia nauk). Ustalenia Ribeyrol rzuciły nowe światło na to, w jaki sposób ci artyści i poeci byli związani z kulturą naukową swoich czasów lub w niej uczestniczyli. Ostatecznie projekt wprowadza nową perspektywę na supremację przemysłową Wielkiej Brytanii w XIX wieku, która jest ogólnie postrzegana poprzez przyciemniający filtr zanieczyszczenia węglem.
Słowa kluczowe
COPAST, kolor, wiktoriański, artyści, barwniki, pigmenty, polichromia
