Nowe podejście do odporności systemów żywnościowych – skupienie się na efektywności, zrównoważeniu i podatności na zagrożenia
W jaki sposób klimat, zasięg gospodarczy i struktura rynku, podaż i popyt, zmiany geopolityczne, preferencje konsumentów i wzorce konsumpcji oddziałują ze sobą, aby wpływać na zapotrzebowanie na żywność i produkcję surowców w Europie i na świecie? Celem projektu TRANSMANGO było zbadanie wpływu tych i innych czynników na ocenę wrażliwości i odporności europejskich systemów żywnościowych. Dr Erik Mathijs, koordynator projektu, wyjaśnia: „Bezpieczeństwo żywności i żywienia nie tylko wiąże się z dostępem do wystarczającej ilości żywności, ale także oznacza zdrowe odżywianie i zrównoważony rozwój ekosystemów w celu zagwarantowania odporności systemu żywnościowego. W Europie nasilają się problemy związane z bezpieczeństwem żywności i żywienia, rozpowszechniającą się otyłością i zagrożeniami dla naturalnych ekosystemów. Jak wyjaśnia dr Mathijs, Europa skupia się na wydajności, co oznacza, że nie poświęca się uwagi podatności na zagrożenia i odporności. Zespół projektu TRANSMANGO postanowił zapełnić tę lukę. W jaki sposób nasze obecne podejście do dostaw żywności poradzi sobie z zagrożeniami w przyszłości? Badacze przeanalizowali 18 studiów przypadków dotyczących różnych zagadnień, takich jak pomoc żywnościowa, posiłki w szkołach, dostęp do ziemi, rolnictwo wspierane przez społeczność, w całej Europie. Rozpatrywano wizję i strategie tych studiów przypadku w świetle przyszłych europejskich systemów żywnościowych. „Zgromadziliśmy wiele różnych zainteresowanych stron, aby zastanowić się nad sposobami sprostania nowym wymaganiom”, mówi dr Mathijs. Zespół projektu TRANSMANGO analizował studia przypadków z wykorzystaniem narzędzi myślenia systemowego, takich jak diagramy przyczynowe, które obrazują współzależność czynników wpływających na systemy żywnościowe, a także sprzężenie zwrotne i niezamierzone skutki polityk i działań. Okazało się, że działania transformacyjne mające na celu zwiększenie odporności systemów żywności opierały się na pięciu zasadach. Pierwszą z nich jest uznanie prawa do żywności zarówno tradycyjnych, jak i nowo powstających grup podatnych na zagrożenia, takich jak uchodźcy. Drugą zasadą jest to, że inicjatywy ukierunkowane na zwiększenie odporności łączą zrównoważony rozwój ze zdrowiem ludzi, tj. starają się organizować systemy żywnościowe i diety w sposób, który jest korzystny zarówno dla środowiska, jak i zdrowia ludzi. Po trzecie inicjatywy wzmacniają powiązania między miejskimi i wiejskimi podmiotami a działaniami, co zapewnia wzajemne korzyści płynące z wymiany pomysłów i zasobów. Czwarta zasada mówi, że elastyczne inicjatywy wykorzystują zarówno innowacje technologiczne (takie jak aplikacje), jak i innowacje społeczne (nowe sposoby współpracy) w celu wspierania ich działań. Po piąte, inicjatywy te charakteryzują się odmiennym spojrzeniem na odporność, kładąc znacznie większy nacisk na różnorodność niż na efektywność. Dr Mathijs dodaje: „Zespół projektu ustanowił konceptualny model systemu żywnościowego, który oddaje jego systemowy, dynamiczny, polityczny i niepewny charakter”. Zespół badawczy opracował przyszłe scenariusze zarówno na poziomie UE, jak i na szczeblu krajowym, które uwzględniają główne czynniki niepewności w unijnym systemie żywnościowym. Stworzono także zestaw narzędzi myślenia systemowego i modelowania, a także gier do analizy złożonych systemów żywnościowych. „Analiza złożoności i odporności wymaga zastosowania podejścia interdyscyplinarnego. W ramach projektu TRANSMANGO opracowano skuteczne podejścia integrujące różne dyscypliny, takie jak ekonomia, socjologia, geografia”. Wiedza zdobyta przez naukowców została wykorzystana do usprawniania różnych procesów zainteresowanych stron. Jednym z przykładów jest „Wspólna wizja polityki żywnościowej”, opracowana przez Międzynarodowy Panel Ekspertów ds. Zrównoważonych Systemów Żywnościowych i jego partnerów, w celu przygotowania unijnego Forum Żywności i Rolnictwa, które odbędzie się w dniach 29–30 maja 2018 r.
Słowa kluczowe
TRANSMANGO, bezpieczeństwo żywności, zrównoważony, polityka żywnościowa, polityka, odporność żywności, żywienie
