Bardziej inteligentne kontrole biologiczne
Szkodniki zawsze miały wpływ na rolnictwo. Niepożądane organizmy odżywiają się plonami i/lub powodują choroby, co w obu przypadkach prowadzi do zmniejszenia plonów. Przez pewien czas pestycydy były skutecznym środkiem, jednak wiele gatunków szkodników stało się na nie odpornych. W takim przypadku stosowanie środków chemicznych powoduje zanieczyszczenie środowiska i zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności, nie przynosząc żadnych korzyści. Alternatywą jest kontrola biologiczna, polegająca na wykorzystaniu jednego gatunku do kontrolowania innego. Finansowany przez UE projekt BIOCOMES miał na celu opracowanie 11 nowych czynników biokontroli. Zastosowania te dotyczą owadów będących szkodnikami i/lub chorób grzybiczych wpływających na europejski przemysł owocowo-warzywny, zbożowy i leśny. Każdy nowy środek zastąpi określone pestycydy. Do organizmów przeznaczonych do zwalczania owadów należą inne pożyteczne owady, glisty i wirusy, które mają wpływ na szkodniki, a także bakterie i grzyby. Te ostatnie zostały również wykorzystane do zwalczania chorób grzybiczych. Zespół opracował też nowe techniki produkcji istniejących środków biokontrolnych. „Dwa z jedenastu zastosowań są gotowe i mogą przejść do kolejnego etapu”, mówi kierownik projektu dr Jürgen Köhl. „Pozostałe okazały się obiecujące, ale wymagają dalszych prac”. Sukces biokontroli W pierwszym gotowym do wprowadzenia na rynek środku wykorzystano naturalnie występujący wirus w celu zabijania gąsienic trzech spokrewnionych gatunków motyli, które niszczą europejskie uprawy pomidorów i ziemniaków. Zespół wyizolował wysoce zakaźny szczep wirusa i zademonstrował jego skuteczność w zwalczaniu gąsienic. W przypadku skośnika pomidorowego (Tuta absoluta), jednego z trzech gatunków motyli, analiza rynku wykazała znaczące prawdopodobne korzyści w porównaniu z kosztami rejestracji. Proces rejestracji rozpocznie się w 2018 roku. Przyszłe prace będą koncentrować się na optymalizacji środka i obniżeniu kosztów. Glista z gatunku Heterorhabditis bacteriophora to kolejny gotowy środek biokontrolny, którego celem są owady szkodzące różnym roślinom, takie jak stonka kukurydziana (Diabrotica virgifera virgifera). Robaki te są od dawna stosowane w ten sposób – dostarcza się je do klienta w postaci proszku. Obróbka i przetwarzanie środka zmniejszają jednak skuteczność i trwałość zabiegu, co podnosi koszty. Badacze rozpoczęli program hodowlany mający na celu zwiększenie zakaźności i odporności robaków. Zastosowanie markerów genetycznych pomogło usprawnić hodowlę. Krzyżowanie szczepów zaowocowało stworzeniem nowego szczepu glisty, posiadającego niezbędną kombinację pożądanych cech. Hodowla będzie kontynuowana w ramach kolejnych projektów, co doprowadzi do wykorzystania nowego szczepu w rolnictwie na dużą skalę po znacznie niższych kosztach niż dotychczas. Dalsze badania Wyniki badań kilku innych środków biokontroli również okazały się zachęcające dla zespołu BIOCOMES. Naukowcy pracowali nad grzybem atakującym inne grzyby oraz opracowali środek do nasion, który pomaga chronić zboża przed chorobami grzybiczymi. Ponadto w projekcie wykorzystano pasożyty mszyc do zwalczania tych owadów w sadach, a także innego pasożyta zwalczającego motyla żywiącego się kapustą. Te i wiele innych zastosowań jest nadal w fazie rozwoju. „Nasz projekt udowodnił, że MŚP i organizacje badawcze zajmujące się biokontrolą mogą współpracować w ramach projektu o określonej wielkości, aby osiągnąć znaczne postępy”, zauważa dr Köhl. Oprócz samych produktów biokontrolnych, środowisko naukowe doceniło inicjatywę BIOCOMES również za poszerzenie wiedzy na temat procesów. „Inne grupy badawcze były zainteresowane tym, w jaki sposób konstruktywnie połączyliśmy różne podmioty i uniknęliśmy konfliktów dotyczących praw własności intelektualnej”. Nowe środki kontroli biologicznej BIOCOMES pomogą rolnictwu europejskiemu w wycofaniu syntetycznych pestycydów, a jednocześnie w poprawie wydajności produkcji rolnej. Dzięki takim inicjatywom pestycydy są stopniowo wypierane przez inteligentniejsze i bardziej przyjazne środowisku rozwiązania.
Słowa kluczowe
BIOCOMES, biokontrola, pestycydy, kontrola biologiczna, glisty, szkodniki, rolnictwo
