Na drodze do bardziej zrównoważonych krajobrazów kulturowych
Krajobrazy kulturowe – kształtowane i pielęgnowane przez tysiąclecia przez ludzkość i jej działalność – łączą elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Cechy fizyczne środowiska człowieka zmieniają się wraz z rozwojem struktur społecznych i ludzkiej wyobraźni. Ludzie dostrzegają i cenią środowisko, w którym żyją, jednocześnie oddziałując na nie, a nawet samodzielnie je tworząc. Od czasu przyjęcia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej w 2000 roku zainteresowanie walorami i zagrożeniami dla tego typu krajobrazów stale rośnie. Uczestnicy finansowanego ze środków UE projektu HERCULES (Sustainable futures for Europe’s heritage in cultural landscapes: Tools for understanding, managing, and protecting landscape functions and values) zajęli się istniejącymi przeszkodami na drodze do zrównoważonego rozwoju krajobrazów kulturowych. Do przeszkód takich należą luki w wiedzy, brak świadomości co do wartości dodanych krajobrazów kulturowych oraz brak systemów wspomagających zarządzanie krajobrazami kulturowymi i tworzenie związanych z nimi polityk na wszystkich poziomach. Zespół HERCULES opracował więc innowacyjną, partycypacyjną procedurę metodologiczną, która pozwoli lepiej poznać kwestie dotyczące długoterminowego rozwoju i transformacji krajobrazów kulturowych. Mapy, modele i wskazówki w zakresie prowadzonej polityki na poziomie unijnym, zawarte w ośmiu studiach przypadku dotyczących krajobrazów z różnych miejsc w Europie, zostały uzupełnione o informacje pochodzące ze współpracy z lokalnymi społecznościami. W swojej pracy badacze wykorzystali najnowsze spostrzeżenia z dziedziny geografii, archeologii krajobrazu, ekologii (historycznej), antropologii i nauk informacyjnych. Dzięki ściślej współpracy z uczestnikami społecznych inicjatyw krajobrazowych zespół zidentyfikował sposoby wspomagania ochrony krajobrazów kulturowych w Europie. Trzy warsztaty na szczeblu UE usprawniły przepływ informacji oraz zgromadziły praktyków oraz przedstawicieli różnych europejskich instytucji, agencji rządowych, organizacji pozarządowych, przedsiębiorstw i uczelni. Zespół opracował wspólny program ramowy w zakresie krajobrazów kulturowych oraz mapy, które pozwolą ocenić stopień przekształceń krajobrazu, w tym zmiany sposobu użytkowania gruntów w skali paneuropejskiej, w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci. Wysnuto również szereg wniosków naukowych, praktycznych i politycznych dotyczących krajobrazów kulturowych, w tym ochrony i klasyfikowania krajobrazów oraz zintegrowanego zarządzania krajobrazami. Wnioski te pomogą osiągnąć założone dla Europy cele zrównoważonego rozwoju. Zespół spisał też zalecenia polityczne wspomagające walkę ze zmianami klimatu i wspierające odporność na zagrożenia oraz krajobrazowe podejście do zarządzania środowiskiem. Wszystkie wyniki zostały opublikowane na platformie „HERCULES Knowledge Hub for Good Landscape Practices”.
Słowa kluczowe
Zrównoważony, krajobrazy kulturowe, zmiana krajobrazu, HERCULES, dziedzictwo
