W jaki sposób badanie przepływu ścieków przez systemy rzeczne może pomóc w redukcji zanieczyszczeń
Ludzie coraz bardziej ingerują w środowisko rzek i terenów podmokłych w Europie. Poprzez urbanizację, budowę nowych fabryk i rolnictwo ekstensywne do wody przedostaje się coraz więcej zanieczyszczeń pochodzących z intensywnej działalności przemysłowej i rolniczej. W ramach finansowanego ze środków UE projektu HYTECH (Hydrodynamic transport in ecologically critical heterogenous interfaces) przeszkolono jedenastu doktorów i czterech pracowników o wyższych stopniach naukowych. Szkolenia dotyczyły badania innowacyjnych rozwiązań w zakresie redukcji zanieczyszczeń środowiska w naturalnych systemach wodnych. Projekt obejmował badanie procesów, które są odpowiedzialne za transport zanieczyszczeń i składników odżywczych w ekosystemach wodnych. „Ideą projektu było rozwijanie konkretnych kompetencji na skalę europejską, które pomogą rozwiązać aktualne problemy związane z wpływem działalności człowieka na naturalne ekosystemy wodne” – mówi Andrea Marion, koordynator projektu HYTECH. W projekcie uczestniczyli naukowcy reprezentujący różne dziedziny, takie jak inżynieria, ekologia, biochemia wody, hydrologia, metody obliczeniowe i fotonika. Dzięki interdyscyplinarnemu podejściu zbadali znaczenie wodnych „interfejsów” – stref pomiędzy wodą i rzeką a osadami na terenach podmokłych. Jedną z takich stref badanych w ramach projektu jest tak zwana „strefa hyporeiczna”. Znajduje się ona pod nurtem rzeki w porowatym korycie rzecznym i jest domem dla korzeni roślin, kolonii bakterii, mikrobezkręgowców, ikry i innych organizmów żywych. „Od tych miejsc zależy jakość całego ekosystemu” – wyjaśnia Marion. Aby odkryć, w jaki sposób zanieczyszczenia przepływają przez naturalny ekosystem wodny, w ramach projektu HYTECH opracowano nowe technologie wykrywania i innowacyjne metody monitorowania w celu analizy transportu zanieczyszczeń w rzekach. Stworzono nową ruchomą stację do badań w terenie oraz innowacyjny, pierścieniowaty kanał do przeprowadzania doświadczeń. Stworzono również nowe narzędzia wykorzystujące nowoczesne technologie do oceny stanu ekosystemów w naturalnych kanałach rzecznych. Wykorzystano także innowacyjne metody badawcze poprzez gromadzenie zintegrowanych zbiorów danych dotyczących właściwości fizycznych i chemicznych w celu oceny stanu ekosystemu i cech organizmów w rzekach. „Nasze działania i wyniki uzyskane w ramach projektu to duży krok w kierunku integracji kompetencji z różnych dziedzin, a to właśnie jest najbardziej pożądane w badaniach środowiskowych, których celem jest rozwiązanie problemów społecznych” – mówi Marion. Wyniki projektu HYTECH zostały opublikowane w głównych czasopismach międzynarodowych oraz w serii książek GeoPlanet. Owocem projektu był także dokument naukowy po tytułem „INTERFACES”, którego celem było pokazanie opinii publicznej znaczenia działań zespołu HYTECH. Uczestnicy projektu obecnie zamierzają rozpocząć badania lub stoją u progu kariery zawodowej. Oczekuje się, że będą odgrywać ważną rolę w rozwiązywaniu problemów związanych z ochroną środowiska. Tymczasem narzędzia i oprogramowanie stworzone przez uczestników projektu HYTECH będą wprowadzane na rynek po opracowaniu przyjaznej dla użytkownika wersji. Marion ma nadzieję, że po zakończeniu projektu będzie mógł kontynuować prace dotyczące naturalnych środowisk wodnych oraz tworzyć nowe materiały audiowizualne skierowane do opinii publicznej i decydentów. „Jestem przekonany, że prace naukowców muszą być dostępne dla osób niebędącym ekspertami, aby mogli dostrzec niezbędną rolę nauki i naukowców w ochronie środowiska i gatunków żyjących na Ziemi” – podsumowuje.
Słowa kluczowe
HYTECH, rzeki, tereny podmokłe, zanieczyszczenie, osady, interdyscyplinarne
