Tekstylia jako zrównoważone repelenty gryzących bezkręgowców
Kleszcze przenoszą choroby ludzi i zwierząt, a z powodu zmiany klimatu częstość ich występowania wzrasta. Pluskwy również stają się częstsze wobec zmian klimatycznych oraz zwiększonej mobilności ludzi. Ponadto ich wrażliwość na pestycydy zmniejsza się. Wprawdzie kleszcze i pluskwy występują w różnych środowiskach, jednak ich zachowanie jest podobne i mogą być zwalczane tymi samymi substancjami biobójczymi. W ramach finansowanego przez UE projektu BETITEX (Development of sustainable textiles against bugs) opracowywano tekstylia do wytwarzania odzieży zewnętrznej i domowych produktów tekstylnych, zawierające substancję biobójczą odstraszającą lub zabijającą kleszcze i pluskwy. "Celem tego badania jest opracowanie zrównoważonych produktów owadobójczych i repelentów o większej trwałości i skuteczności niż te dostępne obecnie na rynku", wyjaśnia koordynator projektu BETITEX dr Ariadna Detrell. Obecnie najpopularniejszą metodą zwalczania kleszczy i pluskw są repelenty w sprayu zawierające substancję biobójczą. Jednakże nie każda z tych substancji została zatwierdzona zgodnie z rozporządzeniem UE dotyczącym produktów biobójczych, regulującym ich dostępność na rynku i wykorzystanie. Wynika to z ich toksyczności i wpływu na środowisko. "Jednym z głównych problemów związanych z dostępnymi substancjami biobójczymi jest ich toksyczność dla człowieka, jako że w wysokich temperaturach, uzyskiwanych podczas nanoszenia na materiały tekstylne, może dochodzić do powstawania par. Należy uwzględniać ten fakt podczas zwiększania skali produkcji tekstyliów na potrzeby przemysłowe, zwłaszcza że ta branża nie ma doświadczeń z pracą z takimi chemikaliami", tłumaczy dr Detrell. Naturalne, biodegradowalne lub odpowiednie do recyklingu tekstylia w połączeniu z autoryzowanymi substancjami biobójczymi i przyjaznymi środowisku technologiami tekstylnymi pomogą przezwyciężyć to wyzwanie. Dlatego też w ramach projektu BETITEX przeprowadzono szczegółowe badania różnych technologii kapsułkowania do użytku z tekstyliami, aby zminimalizować toksyczność tkanin, na które naniesiono środek biobójczy. "Toksyczność można ograniczyć poprzez kapsułkowanie substancji czynnej i jej kontrolowane uwalnianie", twierdzi dr Detrell. "Przeanalizowaliśmy różne substancje biobójcze i wbudowywaliśmy w materiał, korzystając z dwóch różnych technologii: mikro- i nanokapsułkowania oraz zol-żelu. Następnie nanieśliśmy je na materiały podczas wytłaczania przędzy polipropylenowej oraz przy użyciu różnych technologii wykańczania tkanin, takich jak wyściełanie, powlekanie i barwienie", dodaje dr Detrell. Takie podejście pomaga kontrolować wpływ repelentu lub środka owadobójczego, co przyczynia się do dłuższego działania biobójczego. Zwiększa też trwałość, tak że działanie tekstyliów można utrzymać nawet po 50 praniach. "Wprawdzie nie wszystkie opracowane rozwiązania mają taką samą skuteczność, ale wyniki są obiecujące", zauważa dr Detrell. "Przy większości prototypów uzyskiwaliśmy 100% śmiertelność kleszczy i pluskw w ciągu mniej niż 24 godzin. Ponadto uzyskaliśmy w ramach projektu efekt synergii poprzez połączenie określonych substancji biobójczych z określoną metodą wbudowywania i aplikacji na różne materiały". Należy też podkreślić, że substancje biobójcze, z których korzystaliśmy, nie są tymi samymi, które można znaleźć w powszechnie stosowanych produktach dostępnych na rynku, takich jak odzież chroniąca przed kleszczami lub osłony na materace chroniące przed pluskwami. Co więcej, najważniejsze wyniki uzyskaliśmy nie tylko w skali laboratoryjnej, lecz również przemysłowej. Tym samym projekt BETITEX przyczyni się do ograniczenia narażenia ludzi na substancje biobójcze poprzez zmniejszenie zapotrzebowania i wykorzystania repelentów w sprayu. Dzięki projektowi można będzie uzyskać odzież ochronną na czas przebywania na terenach z dużą populacją kleszczy oraz aktywne tkaniny na łóżka zabezpieczające przed pogryzieniem przez pluskwy podczas snu.
Słowa kluczowe
Kleszcz, pluskwa, BETITEX, substancja biobójcza, tekstylia, kapsułkowanie
