Ponadnarodowa analiza współczesnej historii Bałkanów
Dotychczasowe badania nad historią współczesnych Bałkanów były w znacznej mierze prowadzone przez krajowych historyków i ograniczone do granic krajowych. Nieliczni historycy angażujący się w bałkanistykę zwykle przyjmują nieco szersze spojrzenie, jednak w rzeczywistości badania przeważnie bazują na ugruntowanych pojęciach, na przykład grupach etnicznych. W ramach finansowanego ze środków UE projektu ENTANGLED BALKANS (Balkan histories: Shared, connected, entangled) przyjęto w badaniach nowożytnej historii Bałkanów podejście ponadnarodowe i relacyjne. Zamiast odgórnie przyjmować badane podmioty, rozważano funkcjonowanie współzależnych jednostek podczas procesów ich tworzenia. Prace zespołu badaczy skoncentrowano na formowaniu się ideologii i tożsamości narodowych w obliczu ciągłej interakcji między społecznościami i dążeń do afirmacji kulturowej i odrębności terytorialnej. Badano interakcje rumuńsko-greckie i bułgarsko-greckie, próby stworzenia szerszej tożsamości ottomańskiej i wykształcanie się macedońskiej ideologii narodowej. Badacze przyglądali się ponadto powstawaniem języków literackich i polityk językowych inspirowanych ideą odróżnienia się od krajów ościennych. Zajmowano się konkretnie rozwojem języka serbsko-chorwackiego, standaryzacją języka macedońskiego i powstawaniem literatury w języku albańskim. W drugiej części badania zajęto się kwestiami transferu i adaptacji ideologii i instytucji w regionie, analizując między innymi liberalizm, socjalizm, agraryzm, faszyzm i komunizm. Badacze przyglądali się metodom wyboru, transferu i lokalnej adaptacji idei i instytucji. Nadrzędną rolę zawsze odgrywały tu pojęcia nowoczesności i rozwoju krajowego. W ramach projektu ENTANGLED BALKANS badano też bałkańskie tradycje historyczne, w tym symboliczne tradycje bizantyjskie, ottomańskie i trackie, analizując przy tym ich różnorodne (i nierzadko sprzeczne) interpretacje proponowane przez historyków. Co znamienne, właśnie podczas sporów dotyczących podziału tradycji najwyraźniej widać silne powiązania między ludźmi zamieszkującymi cały region. Z bardziej szczegółowych kwestii tego typu można wskazać spory historyków bułgarskich i rumuńskich na temat dwóch królestw bułgarskich z okresu średniowiecznego. Warto również zwrócić uwagę na podejmowane przez wielu historyków bałkańskich próby wymuszonej synchronizacji lokalnej historii z okresami Renesansu i Oświecenia w Europie Zachodniej, z całkowitym pominięciem kontekstu ottomańskiego. Prace projektu wniosły też wkład w szerszą literaturę przedmiotu w postaci teoretycznej analizy zalet podejść ponadnarodowych i konsekwencji dla regionalizmu. W licznych analizach przypadków, sięgających od postrzegania czasu i przestrzeni po architekturę i kinematografię, pokazano silne wzajemne połączenia i liczne wymiany w tym regionie.
Słowa kluczowe
Analiza ponadnarodowa, historia, Bałkany, ENTANGLED BALKANS, ideologie narodowe
