Markery molekularne indukowanego promieniowaniem nowotworzenia ulepszają ocenę zagrożenia
W związku z małą mocą statystyczną i brakiem kontroli nad innymi czynnikami ryzyka, konwencjonalna epidemiologia ma ograniczone możliwości badania zagrożenia nowotworzeniem po narażeniu na małe dawki promieniowania jonizującego. Uczestnicy finansowanego przez UE projektu EPIRADBIO (Combining epidemiology and radiobiology to assess cancer risks in the breast, lung, thyroid and digestive tract after exposures to ionizing radiation with total doses in the order of 100 mSv or below) zintegrowali biologię molekularną w modelowaniu procesów chorobowych indukowanych promieniowaniem i polepszyli bazujące na danych epidemiologicznych oceny ryzyka nowotworów. Ustanowiono biobank próbek krwi od ponad 370 dawców należących do Francuskiej Kohorty Naczyniaka, jako narzędzie importu do przyszłych badań skutków niskodawkowego promieniowania radiacyjnego u ludzi. Badania genetyczne świeżo zamrożonych próbek raka sutka od 46 pracownic zakładu Majak i próbki od nienarażonej grupy kontrolnej ujawniły, że czynnik martwicy nowotworu (TNF) oraz miRNA 3184, mogą stanowić markery indukowanego promieniowaniem raka sutka. Badania poziomu DNA, RNA i białek w nowotworowych próbkach tarczycy z dwóch niezależnych kohort udowodniły użyteczność CLIP2 jako biomarkera indukowanych promieniowaniem nowotworów tarczycy, diagnozowanych w wieku poniżej 20 lat. Zmierzono liczne biologiczne punkty końcowe niskich i wysokich dawek promieniowania w pierwotnych komórkach macierzystych ludzkiego sutka pozyskanych podczas zabiegów chirurgii plastycznej i operacji planowanych. Hodowanie ludzkich komórek nabłonka płuc razem z fibroblastami nasilało w nich przemianę nabłonkowo-śródmiąższową (EMT), co sugeruje istotność mikrośrodowiska dla występowania zmian przednowotworowych w zdrowym nabłonku. Ekstrapolowanie danych in vitro dotyczących międzykomórkowej indukcji apoptozy komórek po transformacji onkogennej na warunki in vivo wykazało, że napromieniowanie może zwiększyć lub zmniejszyć indukowaną apoptozę w zależności od parametrów układu. Odkryto, że radioterapia naczyniaka, przeprowadzana w okresie niemowlęctwa, powoduje u Szwedek z wrodzonymi predyspozycjami ponad dwukrotnie większe ryzyko raka sutka niż w grupie kontrolnej. Nowy model karcynogenezy tarczycy, inkorporujący dwa różne szlaki nowotworów tarczycy zależne od ekspresji CLIP2 i bazujący na danych po katastrofie w Czarnobylu, zmniejszył znacznie niepewność oceny ryzyka związanego z narażeniem na promieniowanie w porównaniu z dotychczas używanymi ocenami. Odkryto, że styl życia odgrywa większą rolę w przypadku raka jelita grubego z niestabilnością chromosomalną, niż w przypadku tego samego raka z niestabilnością mikrosatelitarną. Reasumując, uczestnicy projektu EpiRadBio dostarczyli ilościowej oceny zagrożenia nowotworzeniem w różnych przypadkach narażenia na promieniowanie. Jest ona istotna dla ochrony przed nim.
Słowa kluczowe
Niskodawkowe promieniowanie radiacyjne, zagrożenie nowotworzeniem, epidemiologia, radiobiologia, biomarker, procesy chorobowe indukowane promieniowaniem
