Od zapylania do zwalczania szkodników – ocena ukrytych zdolności przyrody
Natura jest skarbnicą zapewniającą wiele ukrytych korzyści dla rolnictwa, od zwalczania szkodników roślin do zapylania, zwanych łącznie usługami ekosystemowymi. Chociaż rolnicy zajmujący się uprawą ekologiczną w dużym stopniu polegają na usługach ekosystemowych, w tradycyjnych gospodarstwach aktywne zarządzanie siedliskami, które są potrzebne do wspierania owadów zapylających i naturalnych wrogów roślin, nie jest praktykowane. Celem naukowców uczestniczących w finansowanym ze środków unijnych projekcie QUESSA było zbadanie półnaturalnych siedlisk oraz czynników, takich jak m.in. występowanie owadów zapylających, naturalnych wrogów szkodliwych owadów i insektów zwalczających chwasty. „Na podstawie 16 studiów przypadku w ośmiu krajach i siedmiu różnych rodzajów roślin opracowaliśmy system klasyfikacji, który obejmuje większość półnaturalnych siedlisk w Europie. Opracowaliśmy mapy predykcyjne usług ekosystemowych w skali lokalnej i ogólnoeuropejskiej” – mówi John Holland, koordynator projektu QUESSA. W ramach projektu QUESSA zbadano grunty orne, winnice, uprawy warzyw i sady. Odkryto, że w Europie około 20% wszystkich gruntów rolnych stanowią półnaturalne tereny rolne. To niespodziewanie dużo, chociaż liczby te różnią się znacząco w zależności od kraju. Włochy osiągnęły najwyższy poziom – 89% siedlisk półnaturalnych stanowią gaje oliwne, natomiast w Holandii siedliska półnaturalne zajmują zaledwie 1,5% gruntów rolnych. Następnie naukowcy opracowali predykcyjny system scoringowy dla dwóch konkretnych typów usług ekosystemowych – zapylania przez owady zapylające, takie jak pszczoły miodne i dzikie pszczoły, a także naturalnego zwalczania szkodników przez owady, takie jak błonkówki i łowikowate. Systemy te wykorzystano do stworzenia map ich rozmieszczenia. Mapy lokalne zostały wykorzystane przez naukowców do zbadania wpływu konfiguracji lokalnych krajobrazów na świadczenie usług ekosystemowych. Mapy w skali ogólnoeuropejskiej dostarczyły politykom informacji na temat ogólnej liczby siedlisk półnaturalnych na terenach uprawnych, a także wartości oferowanych przez nie usług. Wymieranie pszczół Naukowcy z QUESSA odkryli, że spadek liczebności owadów zapylających może mieć negatywny wpływ na rośliny, takie jak słonecznik i dynia. W przypadku kwiatów tych roślin w ciągu roku odnotowano średnio 100 wizyt owadów zapylających na kwiat. W przypadku rzepaku, który w dużej mierze jest zapylany przez wiatr, owady zapylające odwiedziły mniej niż 10% kwiatów. „Niewystarczające zapylanie przez owady przyczyniło się do zmniejszenia poziomu zapylenia o 3% we wszystkich roślinach uprawnych, ale nawet ta mała ilość, jeśli występuje w całej Europie, stanowi stratę ekonomiczną w wysokości 1,8 miliardów euro, z czego większość stanowią straty w uprawach słoneczników” – mówi Holland. W ramach projektu QUESSA odkryto łącznie 854 gatunków roślin żyjących w półnaturalnych siedliskach, ale obecne gatunki różniły się w zależności od strefy klimatycznej. Najbardziej różniącymi się między sobą strefami były regiony morskie i śródziemnomorskie. Naukowcy uczestniczący w projekcie QUESSA nie mogli zidentyfikować „najlepszego” siedliska sprzyjającego zapylaniu lub zwalczaniu szkodników. Odkryli jednak, że niektóre rodziny roślin, takie jak różowate, astrowate i strączkowe, powodują zwiększenie populacji owadów zapylających, natomiast naturalni wrogowie szkodników preferują siedliska roślin drzewiastych. Wyniki tego projektu są obecnie wprowadzane do darmowego narzędzia internetowego, które umożliwia rolnikom i decydentom oszacowanie wpływu różnych typów siedlisk na świadczenie usług ekosystemowych na określonym obszarze. Zespół QUESSA przeprowadza teraz dalszą analizę danych zebranych przez cały okres trwania projektu. Holland ma nadzieję, że w przyszłości wyniki te będą mogły dotrzeć do szerszego grona odbiorców i będzie można je jak najlepiej wykorzystać.
Słowa kluczowe
QUESSA, owady zapylające, wrogowie, pszczoły, siedliska, uprawa, rolnictwo, słoneczniki
