Wspólne wysiłki zainteresowanych stron kształtują przyszłość kultury cyfrowej
Digitalizacja dziedzictwa kulturowego należy do najpoważniejszych zadań, przed jakimi stoją europejskie muzea i inne instytucje kultury. Biblioteki, placówki muzealne i obiekty dziedzictwa coraz częściej wypróbowują i wykorzystują nowe technologie, starając się przekształcić biernych odbiorców w aktywnych praktyków kultury. Proces ten ma kluczowe znaczenie nie tylko dla konserwacji dzieł sztuki i budowli, ale również dla przyciągnięcia nowego pokolenia entuzjastów, wychowanych na urządzeniach dotykowych i technologii Web 2.0. Istnieje jednak pewien czynnik, który utrudnia rozwój tej nowej formy odbioru kultury: brak twórczej wymiany pomysłów. Zakończony w listopadzie 2015 r. trzyletni projekt SMARTCULTURE realizowany był przez 13 partnerów i zaangażował osiem regionalnych ośrodków badawczych z różnych krajów Europy. Tym, co łączy te podmioty, jest zainteresowanie kulturą, dziedzictwem i technologiami informacyjno-komunikacyjnymi: większość biorących udział w projekcie regionów charakteryzuje się bardzo dużą gęstością zaludnienia, bogatym dziedzictwem kulturowym (można tu wymienić Louvre-Lens, Muzeum Guggenheima i Museo del Prado), a także wysoką dynamiką tworzenia treści kulturalnych. Niektóre z ośrodków są europejskimi liderami w sektorach informacyjnych i komunikacyjnych oraz kreatywnych i kulturalnych, a wszystkie mają bliskie związki z inicjatywą europejskich stolic kultury, czy to jako zdobywcy tego tyłu, czy kandydaci. "Sektor cyfrowego dziedzictwa kulturowego wymaga połączenie szerokiego wachlarza kompetencji", mówi Anca Draghici, koordynator projektu z ramienia francuskiego centrum technologicznego Euratechnologies. "W efekcie, aby rynek ten mógł się szerzej rozwijać, potrzebna jest wzajemna inspiracja przedsiębiorstw branży TIK, przemysłów kreatywnych i kulturalnych (w tym w szczególności MŚP), interesariuszy sektora badawczego, instytucji kultury oraz władz publicznych z całej Europy, oparta na wymianie doświadczeń i działaniach mentorskich". W ramach "działania koordynującego i wspierającego" (CSA), partnerzy projektu SMARTCULTURE pomagali w tworzeniu atrakcyjnych form cyfrowego odbioru zasobów kultury. "Współpraca ta była okazją do uruchomienia ukrytego potencjału społecznego i ekonomicznego dziedzictwa i zasobów kulturowych w oparciu o technologie cyfrowe, ale dodatkowo wpłynęła również na poprawę jakości życia ludzi o różnorodnym pochodzeniu kulturowym", zwraca uwagę Draghici. Obszerne zasoby pomagają rozwijać kulturę cyfrową Wśród różnych wyzwań, przed jakimi staje sektor cyfrowego dziedzictwa kulturowego, Draghici wymienia trzy najpilniejsze: edukacja i zwiększanie świadomości, aby obywatele, którzy nie mają obecnie łatwego dostępu do kultury i technologii, nie byli podwójnie poszkodowani; harmonizacja europejskich polityk w zakresie dostępu do treści kulturalnych; wyjaśnienie wszelkich wątpliwości dotyczących własności intelektualnej. Aby pomóc sektorowi w stawieniu czoła tym wyzwaniom, konsorcjum SMARTCULTURE przygotowało w sumie 26 analiz i raportów. Należą do nich: wykaz interesariuszy, infrastruktur, inicjatyw i narzędzi powiązanych z cyfrowym dziedzictwem kulturowym w ośmiu regionach partnerskich; wspólny plan działań dla instytucji unijnych oraz biznesplan; analiza potencjału ludzkiego w dziedzinie cyfrowego dziedzictwa kulturowego; strategiczny plan badań. Opracowano również zalecenia techniczne i polityczne w kontekście międzynarodowej strategii na rzecz agendy cyfrowej. Do innych ważnych osiągnięć należy organizacja wydarzeń i warsztatów mentoringowych w Europie i innych częściach świata, rozwój sieci zrzeszającej 2500 profesjonalistów oraz przygotowanie zestawu narzędzi przeznaczonych dla interesariuszy z czworokąta obejmującego władze publiczne, sektor nauki, instytucje kultury i przedsiębiorstwa. "Wiadomości i przykłady zawarte w dokumentach SMARTCULTURE dowodzą ogromnej różnorodności i pomysłowości w wykorzystaniu materiałów dziedzictwa kulturowego — przedcyfrowych czy cyfrowych — do aktywizacji społeczności oraz pobudzania badań i innowacji. Dane te są bardzo budujące i stanowią solidną podstawę dla dalszego rozwoju oraz do zaangażowania większej liczby regionów we wspólne projekty", mówi Draghici. Rok 2015 i później Z rezultatów projektu skorzystają wszyscy interesariusze — administracja publiczna, przedsiębiorstwa prywatne i publiczne, naukowcy oraz ogół społeczeństwa. Sprawozdania z projektu zostały przekazane Komisji Europejskiej, która wykorzysta je w przyszłych strategiach i zaproszeniach do składania wniosków. Ponadto, partnerskie regiony będą informować o projekcie SMARTCULTURE za pośrednictwem czterech głównych kanałów: broszury "Nowe technologie i wzrost cyfrowy w przemysłach kulturalnych i kreatywnych: 8 studiów przypadków", strony internetowej projektu, serwisów społecznościowych oraz powstałych w ramach projektu publikacji naukowych. Zakończenie realizacji projektu SMARTCULTURE nie oznacza, że jego dzieło nie będzie kontynuowane. "Naukowcy partnerzy projektu SMARTCULTURE z Uniwersytetu w Birmingham i Międzynarodowego Uniwersytetu Języków i Mediów w Mediolanie planują na rok 2016 przygotowanie wspólnej publikacji, która ma ukazać się nakładem wydawnictwa Routledge. Znajdzie się w niej podsumowanie rezultatów inicjatywy oraz analiza innowacyjnych koncepcji z zakresu ekonomii kultury cyfrowej", tłumaczy Draghici. "Na podstawie europejskich studiów przypadków i badań kontekstowych autorzy publikacji przeanalizują dotychczasowe oraz tworzące się na naszych oczach otoczenie kultury cyfrowej opartej na koprodukcji interaktywnego cyfrowego dziedzictwa kulturowego, wykorzystaniu lokalnej wiedzy oraz uwzględnieniu regionalnego dziedzictwa i jego czytelności dla szerszego grona odbiorców". W publikacji znajdzie się też część teoretyczna, podzielona na dwa rozdziały: jeden poświęcony koncepcji kultury 3.0 a drugi dotyczący potencjałowi, jaki koncepcja czworokąta zastosowana w projekcie SMARTCULTURE ma w kontekście innowacyjności. Po części teoretycznej opisane zostaną regionalne analizy najlepszych praktyk stosowanych w inicjatywach z dziedziny kultury cyfrowej, a także klastrach zajmujących się badaniem regionalnej dynamiki i mechanizmów innowacji oraz ich implikacji dotyczących gospodarki i prawodawstwa.
Słowa kluczowe
Digitalizacja, dziedzictwo kulturowe, zasoby kulturowe
