Miejsca narodzin planet pozasłonecznych
Dyski okołogwiazdowe są pozasłonecznymi analogami złożonego z pyłu pasa Kuipera otaczającego nasz Układ Słoneczny. Są one obserwowane na falach o długościach optycznych aż do milimetrowych, zarówno przez teleskopy naziemne, jak i kosmiczne. Opracowano również wiele modeli teoretycznych opisujących sposób ewolucji dysków okołogwiazdowych, przeistaczających się w dyski protoplanetarne, a w końcu w planety. Jednak badania prowadzone w przeszłości opierały się na skromnych danych statystycznych uzyskanych na postawie obserwacji kilku znanych obiektów. Celem finansowanego ze środków UE projektu DISCANALYSIS (Analysis and modelling of multi-wavelength observational data from protoplanetary discs) było połączenie szeregu różnych obserwacji w celu uwzględnienia wielorakich aspektów struktury dysków i zawartości pyłu. Po raz pierwszy przeprowadzono obserwacje 85 dysków okołogwiazdowych w zakresie od fal optycznych po bliską podczerwień w świetle rozproszonym do skali milimetrowej odpowiadającej emisji cieplnej. Oprócz archiwalnych danych, naukowcy wykorzystali najnowsze dane z aktualnych programów obserwacyjnych, przeprowadzonych m.in. przez Obserwatorium Kosmiczne Herschela i kosmiczny teleskop Hubble’a. Wszystkie te dane przeanalizowano, aby znaleźć ilościowe dowody ewolucji dysków. Naukowcy śledzili drobiny rozrastające się do rozmiaru milimetrowych cząsteczek, a także większe drobiny, z których ostatecznie powstają planetozymale o rozmiarach liczonych w kilometrach. Ponadto, opracowano modele teoretyczne 45 wybranych obiektów, odtwarzające w sposób możliwie jak najbardziej koherentny ewolucję pyłu w dyskach. Dzięki uwzględnieniu procesów fizycznych, chemicznych i radiacyjnych uzyskano bezprecedensowy poziom szczegółowości. Zgromadzone zbiory danych z obserwacji na różnych długościach fal oraz opracowane modele obejmują wszystkie etapy ewolucji, aż do momentu rozproszenia dysku. Omawiany projekt umożliwił dokładniejsze zbadanie wszystkich aspektów ewolucji dysków okołogwiazdowych, sięgającej pierwszych faz powstawania planet. Projekt DISCANALYSIS wykorzystał specjalistyczną wiedzę członków zespołu na temat analizy obserwacji oraz modelowania i przyniósł długo wyczekiwane odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące narodzin obiektów planetarnych.
Słowa kluczowe
Planety pozasłoneczne, dyski okołogwiazdowe, DISCANALYSIS, teleskop Hubble'a
