Nowe metody leczenia zaburzeń wzroku
Retinopatia barwnikowa dotyka ponad milion osób na całym świecie. Jest chorobą heterogenną pod względem genetycznymi i przejawia się zwyrodnieniem fotoreceptorów — wyspecjalizowanych komórek nerwowych w oku, które mają zdolność przekształcania światła w sygnał, przesyłany do mózgu. W przebiegu retinopatii barwnikowej zwyrodnieniu ulegają najpierw pręciki, odpowiadające za nocne widzenie, a następnie czopki, odpowiedzialne za widzenie centralne i uzależnione od światła. Pręcikowy czynnik żywotności (RdCVF) jest białkiem ulegającym ekspresji i wydzielanym przez pręciki. Utrzymuje żywotność czopków i wykazano eksperymentalnie, że uśmierza skutki retinopatii. Jako że 5% czynnych czopków wystarcza do zachowania wzroku, w finansowanym przez UE projekcie "Rod-derived cone viability factor" (RDCVF) badano skuteczność strategii leczenia wtórnego zwyrodnienia czopków u chorych na retinopatię barwnikową, polegającej na podawaniu RdCVF. Aby badanie miało odniesienie do praktyk klinicznych, konsorcjum musiało zagwarantować, że będzie w stanie wytwarzać czynne białko RdCVF zgodnie z dobrymi praktykami wytwarzania w liniach komórek ssaczych. W tym celu opracowano metody analityczne i wytworzono swoiste przeciwciała poliklonalne. Ponadto partnerzy projektu ustanowili system kultur tkankowych pochodzących z zarodków kurczęcych, który umożliwił ocenianie czynnościowych skutków ekspresji białka RdCVF pod kątem żywotności czopków. Stworzono również oznaczenia do badania działania białka RdCVF in vivo, w tym zautomatyzowany system do zliczania czopków, który mierzy zagęszczenie czopków skanując powierzchnię siatkówki. Niestety hydrofobowy charakter białka uniemożliwił wytwarzanie i oczyszczanie na większą skalę z użyciem standardowych metod. Naukowcy postanowili więc zbadać gen Nxnl1 pod kątem utrzymywania integralności komórek światłoczułych w odpowiedzi na stres oksydacyjny. Badania farmakokinetyczne i toksykologiczne nad zachowaniem białek markerowych po wstrzyknięciu doszklistkowym wykazało, że dostają się one do krwiobiegu i mogłyby przyczyniać się do aktywacji trombocytów. Aby ta droga podania mogła być użyteczna klinicznie, partnerzy zaproponowali alternatywne podejście i zastosowanie nanocząstek, które zapewniałyby jednostajne uwalnianie białka. Podawanie białka RdCVF w leczeniu retinopatii ma ogromny potencjał pod warunkiem przezwyciężenia pewnych problemów technicznych związanych z wytwarzaniem go w jakości do zastosowań klinicznych. Badania farmakologiczne, farmakokinetyczne i toksykologiczne zaproponowane w ramach projektu RDCVF przyczynią się do rozwoju terapii białkowej.
Słowa kluczowe
Retinopatia barwnikowa, pręcikowy czynnik żywotności, gen Nxnl1, fotoreceptory pręcików, terapia białkowa
