W kierunku bardziej zrównoważonej polityki podatkowej
Współczesne systemy podatkowe nie są proste. Globalizacja, internacjonalizacja, mobilność ludności i przedsiębiorstw oraz ustanowienie Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej sprawiły, że systemy podatkowe państw członkowskich UE i programy, które finansują, znalazły się w centrum uwagi twórców polityki. Jak twierdzi koordynator projektu FairTax (Revisioning the ‘Fiscal EU’: Fair, Sustainable, and Coordinated Tax and Social Policies), prof. Åsa Gunnarsson z Uniwersytetu Umeå, po części wynika to z kryzysu finansowego w 2007 r. i następującej po nim recesji, a po części z faktu, że zarządzanie polityką UE i państw członkowskich może zostać wzmocnione dzięki polityce podatkowej, która maksymalizuje dobrobyt obywateli w zrównoważony sposób. Finansowane ze środków UE przedsięwzięcie FairTax to interdyscyplinarny projekt badawczy koncentrujący się na opracowaniu zaleceń dotyczących tego, w jaki sposób sprawiedliwe i trwałe podatki oraz reformy polityki społecznej mogą zwiększyć stabilność gospodarczą w państwach członkowskich UE. Profesor Gunnarsson zgodził się opowiedzieć nam o projekcie. Co zamierza osiągnąć zespół projektu FairTax? Nasz zespół naukowców, którzy pochodzą z 10 uczelni partnerskich z ośmiu krajów, prowadzi szczegółowe interdyscyplinarne badania porównawcze, które mają na celu wypracowanie czterech głównych wyników. Przykładowo UE obecnie nie harmonizuje krajowych polityk podatkowych na rzecz wzrostu lub równości społecznej. Zespół projektu FairTax chce zidentyfikować możliwości rozszerzenia kompetencji legislacyjnych UE i mechanizmów zarządzania w celu wsparcia harmonizacji podatków i polityki społecznej państw członkowskich. Podobnie, nasi naukowcy szukają również sposobów na usunięcie niektórych z wbudowanych barier dla pełnego uznania zobowiązań traktatowych związanych z kwestiami środowiskowymi i szkodliwą konkurencją podatkową. W tym zakresie opracowujemy i testujemy opcje reform w celu zapewnienia koordynacji na poziomie państwa, co ma prowadzić do utworzenia bardziej sprawiedliwych i zrównoważonych systemów podatkowych i polityki społecznej, które są wiążące zarówno dla członków UE, jak i dla samej UE. Innym obszarem badań jest to, jak wiele państw członkowskich zalicza duże firmy do innej kategorii podatkowej niż pozostałych podatników. W tym kontekście zespół projektu FairTax podjął się opracowania rekomendacji strategii zwiększających efektywność i harmonizację administracji podatkowych i struktur zgodności z przepisami w UE i poza nią, w tym wymianę innowacji administracyjnych pomiędzy agencjami. Stwierdziliśmy również, że możemy wprowadzić unijne podatki jako rozwiązanie dla finansowania budżetu UE. W tym obszarze projekt ma na celu sformułowanie zaleceń dotyczących tworzenia rzeczywistych dochodów z własnego źródła w UE. Poprzez te cztery cele chcemy wyraźnie pokazać, jak należy projektować i wdrażać systemy podatkowe, aby były postrzegane jako sprawiedliwe. W przeciwnym razie tracą one poparcie demokratyczne i nie są zrównoważone. Jaka była reakcja decydentów i innych zainteresowanych stron? Współpraca pomiędzy zespołem projektu a twórcami polityki na szczeblu krajowym i europejskim, a także z innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak organy podatkowe i organizacje pozarządowe, potwierdza duży wpływ projektu. Weźmy na przykład kwestię równości płci i opodatkowania. W tym zakresie interakcje i współpraca z ministerstwami finansów państw członkowskich, Parlamentem Europejskim i Organizacją Narodów Zjednoczonych były szeroko zakrojone. W istocie, gdy Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia Parlamentu Europejskiego (FEMM) zażądała pogłębionej analizy sprawiedliwości opodatkowania w odniesieniu do płci, zwróciła się do zespołu projektu FairTax o sporządzenie raportu na ten temat. Na jakim etapie znajdują się prace nad wspólną (skonsolidowaną) podstawą opodatkowania osób prawnych (CCCTB)? Dokonaliśmy już kwantyfikacji wpływów z podatków związanych z przyjęciem wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych w UE, a wyniki tych prac były szeroko rozpowszechniane. Przykładowo nasze symulacje dotyczące różnych wariantów wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych są przedmiotem zainteresowania Komisji prowadzącej obecnie prace nad wprowadzeniem wspólnej podstawy opodatkowania osób prawnych. Oprócz instytucji europejskich krajowe organy podatkowe również wykazują duże zainteresowanie, ponieważ symulacje dają im wyobrażenie o możliwych konsekwencjach finansowych. Nasi badacze pozostają w ścisłym kontakcie ze sprawozdawcą Parlamentu Europejskiego odpowiedzialnym za prawodawstwo dotyczące wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych. Wspierają również rząd czeski w określeniu jego stanowiska w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych. Danuše Nerudová, która odpowiada za ten obszar badań, przedstawiła wyniki naszych prac na wielu spotkaniach wysokiego szczebla, w tym na posiedzeniu zorganizowanym przez Niezależną Komisję ds. Reformy Międzynarodowego Systemu Opodatkowania Osób Prawnych (ICRICT), podczas którego zespół projektu FairTax przedstawił wspólną skonsolidowaną podstawę opodatkowania osób prawnych jako przykład globalnej reformy opodatkowania przedsiębiorstw. Które z wielu osiągnięć projektu FairTax jest dla Państwa największym powodem do dumy? Sukces projektu po prostu nie byłby możliwy, gdyby nie nasz prawdziwie interdyscyplinarny zespół, który zastosował różne punkty widzenia i metody pochodzące z różnych dziedzin do kwestii uczciwości opodatkowania. Taka infrastruktura badawcza sprawdza się bardzo dobrze – stanowi inspirację dla badaczy z różnych dyscyplin, a także zapewnia otwarty dostęp do naszych wyników. Takie podejście zapewniające otwarty dostęp może posłużyć jako model dla przyszłych badań naukowych. Projekt zakończy się w lutym 2019 r. Co zespół projektu zamierza osiągnąć do tego czasu? Naszym ogólnym celem jest promowanie bardziej kompleksowego spojrzenia na sprawiedliwość podatkową i zrównoważony rozwój. Przewiduję, że głównym rezultatem projektu będzie stworzenie powiązania pomiędzy stabilnością podatkową a powracającymi tendencjami politycznymi ukierunkowanymi na równość podatkową i sprawiedliwość opodatkowania. Co oznacza to powiązanie? Nasze badania pokazują, że zrównoważony rozwój i uczciwość to powiązane ze sobą kwestie w projektowaniu systemu podatkowego. Przykładowo z perspektywy państwa opiekuńczego stabilność podatkowa ma silne uzasadnienie społeczne, ponieważ obowiązki opieki społecznej są rozdzielane w budżecie publicznym. Oznacza to, że gdy wymiar sprawiedliwości społecznej przestanie być wiodącą zasadą w tworzeniu polityki podatkowej, strona dochodów budżetów publicznych zostanie oddzielona od programów społecznych, które mają na celu zapewnienie bardziej równomiernego podziału dochodów po opodatkowaniu. Innym aspektem tego dylematu jest to, że z punktu widzenia podstawy opodatkowania każde państwo opiekuńcze musi określić zrównoważoną kombinację podstaw podatkowych, aby sprostać wymogom prawnym, które zawsze, w taki czy inny sposób, obejmują polityczne aspekty sprawiedliwości społecznej, sprawiedliwości lub równości. Jakie zatem rozwiązanie proponujecie? Polityka, która dąży do większej sprawiedliwości podatkowej, może poprawić stopień zrównoważenia w systemie podatkowym. Podatki mają wiele źródeł, a to samo źródło jest często wykorzystywane jako podstawa opodatkowania dla kilku podatków – każde kompleksowe podejście do podstawy opodatkowania w krajowych systemach podatkowych powinno uwzględniać tę złożoność. W przeszłości sądzono, że jednostronna polityka podatkowa, która promuje jedynie regulacje ukierunkowane na wzrost, stanowi skuteczny sposób na osiągnięcie stabilności gospodarczej. Nasze badania kwestionują jednak ten paradygmat polityki. Jednostronny podatek w paradygmacie wzrostu może finalnie zaburzyć równowagę ekonomiczną. Prawdopodobnie wynika to z korelacji pomiędzy opodatkowaniem ukierunkowanym na wzrost i reformami napędzanymi efektywnością gospodarczą wprowadzonymi w ciągu ostatnich dziesięcioleci oraz zwiększeniem nierówności dochodów. Zespół projekt FairTax proponuje zastąpienie tego historycznego systemu kompleksową, zrównoważoną reformą podstawy opodatkowania uwzględniającą gospodarcze, społeczne, kulturowe i środowiskowe wymiary opodatkowania.
Kraje
Szwecja