Wiadomości ERBN - Lepszy wzrok dzięki zdrowszej diecie
W skali globalnej zwyrodnienie plamki związane z wiekiem ('age-related macular degeneration' - AMD) stanowi przyczynę ponad połowy przypadków utraty wzroku. Cierpiących na powyższe schorzenie dotykają zarówno trudności fizyczne, jak i głębokie konsekwencje społeczne i psychologiczne, takie jak samotność i depresja. Obecnie około 15 milionów Europejczyków zmaga się z AMD, a według szacunków liczba ta podwoi się w ciągu najbliższej dekady, wraz ze starzeniem się europejskiego społeczeństwa. Problem wynika głównie z deterioracji środkowej części siatkówki, zwanej plamką. Z wiekiem komórki budujące nasze oczy ulegają coraz większym uszkodzeniom, powodowanym przez środki utleniające, takie jak wolne rodniki oraz światło błękitne. Obecnie istnieją dowody na to, że niedobór barwnika plamkowego ('macular pigment' - MP) w tej części oka powoduje większe uszkodzenie siatkówki w wyniku działania powyższych czynników, tym samym podnosząc ryzyko wystąpienia AMD. "Postanowiliśmy się skupić na ochronie powyższego barwnika w tylnej części gałki ocznej", tłumaczy dr Nolan, kierownik prac naukowych w Grupie ds. Badań nad Barwnikiem Plamkowym ('Macular Pigment Research Group'), należącej do Waterford Institute of Technology (Irlandia). "Obrane przez nas podejście polega na optymalizacji odżywiania oczu, co, jak sądzimy, pozwoli chronić siatkówkę przed deterioracją wraz z upływem czasu, a być może zapewni także "super-wzrok" osobom, które widzą prawidłowo". Ochrona oczu przed światłem Kluczowymi substancjami odżywiającymi plamkę żółtą są tzw. karotenoidy, których w typowej, zachodniej diecie można znaleźć około 60. Jednak tylko trzy z powyższych karotenoidów występują w barwniku plamkowym - luteina (L), zeaksantyna (Z) oraz mezo-zeaksantyna (mezo-Z). Stężenia tych substancji są różne u poszczególnych osób. Światło niebieskie nie tylko przyczynia się do uszkodzenia siatkówki, ale także stanowi część widma świetlnego najbardziej podatną na rozpraszanie, którego efektem jest oślepianie. By stawić czoła powyższemu wyzwaniu plamki żółte, absorbujące światło niebieskie, "pełnią rolę kremu do opalania dla oczu", twierdzi dr Nolan. "Nasze badania będą polegać na odpowiednim odżywianiu MP poprzez suplementy diety, a następnie dokonywaniu pomiaru wpływu tych substancji na wzrok. Powyższe barwniki są jednocześnie przeciwutleniaczami, zatem zwiększenie ich ilości może potencjalnie zapewnić podwójny efekt ochronny". Jednym z wyzwań jest pomiar ewentualnej poprawy wzroku: "Zdajemy sobie sprawę, że współczesne metody badania wzroku posiadają szereg ograniczeń". Dzięki funduszom ERC dr Nolan utworzył zespół złożony ze specjalistów oraz nabył zaawansowane urządzenia, niezbędne do przeprowadzenia nowych testów. "Prowadzone przez nas badania będą sięgać znacznie dalej, niż testy wykonywane przez okulistów, zaprojektowane pod kątem doboru odpowiednich szkieł korekcyjnych". Dr Nolan tłumaczy, że w przypadku standardowych testów stosuje się białe tło i czarne litery, co nie zapewnia odpowiedniej czułości, pozwalającej mierzyć poprawę wzroku u ludzi młodych, a także u osób dobrze widzących. "W naszych badaniach pragniemy wykorzystać zjawiska związane z kolorem i kontrastem", dodaje dr Nolan. Powyższe prace mogą przynieść znaczne korzyści gospodarcze, związane nie tylko ze zmniejszeniem liczby przypadków wad wzroku u ludzi starszych, ale także z poprawą sytuacji wszystkich osób, których praca zawodowa wymaga dobrego widzenia. Prace projektowe pozwolą także opracować lepsze techniki badania innych wad wzroku. Wsparcie ze strony ERC pozwoliło zgromadzić fundusze niezbędne do utworzenia Centrum Badań nad Wzrokiem ('Vision Research Centre') w ramach Waterford Institute of Technology, którego działalność zainaugurował niedawno Enda Kenny, Premier Irlandii. Doktor Nolan oczekuje, że pierwsze wyniki porównawcze uzyska przed końcem lata 2012 roku, a niedługo później pojawią się pierwsze publikacje dotyczące prowadzonych przez niego badań. Pełne wyniki projektu powinny być dostępne za około trzy lata. - Źródło: Dr John Nolan - Koordynator projektu: Waterford Institute of Technology, Irlandia - Nazwa projektu: Enrichment of macular pigment and its impact on vision and blindness – Akronim projektu: CREST - strona internetowa Grupy ds. Badań nad Barwnikiem Plamkowym, której przewodzi dr John Nolan - finansowanie w ramach 7PR (wezwanie ERC): Grant na Rozpoczęcie Badań Naukowych 2011 - Wsparcie ze strony KE: 1,5 milionów euro - Czas trwania projektu: pięć lat Słownik Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem ('age-related macular degeneration' - AMD) - utrata wzroku w centralnej części pola widzenia, wynikająca z uszkodzenia siatkówki, dotykająca głównie osoby starsze. Przeciwutleniacz - cząsteczka zdolna do powstrzymywania utleniania innych cząsteczek. Utlenianie może stanowić zagrożenie dla wielu istot żywych, a stres z nim związany może się przyczyniać do rozwoju wielu chorób dotykających ludzi. Karotenoidy - Istnieje około 600 znanych karotenoidów, czyli barwników organicznych, występujących naturalnie w roślinach, chroniących je przed szkodliwym działaniem promieni słonecznym oraz absorbujących światło niezbędne w procesie fotosyntezy. Wiele karotenoidów to przeciwutleniacze. Wolne rodniki - atomy, cząsteczki oraz jony posiadające elektrony pozbawione pary, odgrywające ważną rolę w wielu procesach chemicznych, zachodzących w organizmach żywych Plamka - zabarwiony na żółto, owalny obszar o średnicy około 5 mm, zlokalizowany w pobliżu środka siatkówki ludzkiego oka. Uszkodzenie plamki żółtej prowadzi do jej degradacji, upośledzenia wzroku oraz ślepoty. Barwnik plamkowy - ze względu na żółte zabarwienie plamka absorbuje nadmiar światła niebieskiego i ultrafioletowego, chroniąc centralną część siatkówki, odpowiedzialną za widzenie w dużej rozdzielczości Siatkówka – światłoczuła tkanka wyścielająca wewnętrzną powierzchnię oka, dzięki której możemy widzieć. Czułe na światło komórki siatkówki generują impulsy nerwowe, przesyłane do obszarów mózgu odpowiedzialnych za widzenie.