Przewodnik pomagający w osiągnięciu neutralności klimatycznej
W lutym 2024 r. Komisja Europejska przedstawiła ambitne zalecenie: do 2040 r. Europa powinna zmniejszyć emisje o 90% w porównaniu z poziomami z 1990 r. Nowy dokument orientacyjny będący owocem prac przeprowadzonych w ramach finansowanego przez UE projektu PRISMA analizuje europejską strategię redukcji emisji, omawia cztery zagrożenia, które mogą utrudnić realizację celu na rok 2040, i sugeruje sposoby radzenia sobie z każdym z nich. Istnieją powody, by wierzyć, że realizacja naszych celów klimatycznych nie jest jedynie mrzonką. UE już wkroczyła na ścieżkę neutralności klimatycznej dzięki silnym instrumentom politycznym oraz znacznym inwestycjom w energię odnawialną i zrównoważone technologie. „Większość technologii potrzebnych do osiągnięcia celów w zakresie redukcji emisji jest sprawdzona w warunkach rynkowych, a w wielu przypadkach są one konkurencyjne cenowo lub nawet tańsze niż alternatywy oparte na paliwach kopalnych”, stwierdzają autorzy dokumentu. „Po dziesięcioleciach tworzenia skutecznych innowacji wdrażanie czystych technologii przyspiesza, a koszty kluczowych czystych technologii wciąż szybko spadają”.
Przeszkody utrudniające dekarbonizację
Jak jednak zauważają autorzy dokumentu, realizacji celów Europy na rok 2040 zagraża szereg czynników gospodarczych, społecznych i politycznych. Zagrożenia te dzielą się na cztery główne kategorie: niestabilność geoekonomiczna, postęp technologiczny, pogłębiające się nierówności i wiarygodność polityk. Sytuacja geoekonomiczna jest dziś mniej stabilna, a UE musi mierzyć się z konfliktami geostrategicznymi bezpośrednio wpływającymi na jej bezpieczeństwo, kryzysem energetycznym i następstwami pandemii COVID-19. Istnieje zatem ryzyko, że transformacja energetyczna w Europie zostanie przerwana za sprawą zakłóceń w łańcuchach dostaw czystych technologii i szerszych wstrząsów gospodarczych, które powodują podnoszenie stóp procentowych lub ograniczenie elastyczności wydatków budżetowych. Jeśli chodzi o postęp technologiczny, to na nowych lub rozwijających się technologiach, które nie zostały jeszcze sprawdzone na dużą skalę, opierają się wszystkie ścieżki prowadzące do gospodarki o zerowym zużyciu energii netto. Oznacza to, jak zaznaczają autorzy dokumentu, ryzyka dla dekarbonizacji. Na przykład, bezpośrednie wychwytywanie dwutlenku węgla z powietrza (DACCS) może nie spełnić pokładanych w nim oczekiwań, ponieważ zostało do tej pory wdrożone jedynie w globalnej skali rzędu kiloton. „Jednocześnie nie ma pewności, czy technologia ta ma odpowiednie cechy, aby szybko obniżyć koszty lub skutecznie zwiększyć skalę”, stwierdzają autorzy. Niewystarczająco starannie tworzone polityki klimatyczne, na przykład dotyczące ustalania cen emisji dwutlenku węgla, mogą prowadzić do pogłębienia dysproporcji gospodarczych. Jeśli nie zostaną wprowadzone mechanizmy redystrybucji, takie polityki „mogą nieproporcjonalnie obciążyć gospodarstwa domowe o niższych dochodach, zwiększając nierówności”. Wreszcie, aby cel na rok 2040 pozostał realny, konieczne jest zmniejszenie emisji o 55% do 2030 r., co wymaga wiarygodności i zaangażowania w realizację polityk. Zagrożenia gospodarcze, technologiczne i społeczne mogą nie tylko utrudnić postępy przed 2030 r., ale także prowadzić do zaostrzenia aktualnych sporów politycznych dotyczących polityki klimatycznej. „Wszczynane obecnie wojny handlowe, obawy dotyczące bezpieczeństwa i utrzymująca się inflacja mogą zepchnąć politykę klimatyczną z listy priorytetów, natomiast nie dość dynamiczny postęp technologiczny grozi podniesieniem kosztów transformacji. Polityki klimatyczne wpływające niekorzystnie na redystrybucję spotkałyby się z jeszcze silniejszym sprzeciwem”. Rozwiązanie zaproponowane w dokumencie orientacyjnym PRISMA (NET ZERO PATHWAY RESEARCH THROUGH INTEGRATED ASSESSMENT MODEL ADVANCEMENTS) to ramy polityki klimatyczno-energetycznej do 2040 r. zaprojektowane tak, aby były odporne na takie ryzyka: „UE powinna umieścić kwestie redystrybucji w centrum swojej polityki klimatycznej, opracować strategię redukcji emisji, która monitoruje geoekonomiczne i technologiczne czynniki ryzyka, a także wdrożyć plany awaryjne pozwalające zarządzać negatywnymi skutkami oraz zmaksymalizować społeczne, gospodarcze i środowiskowe korzyści z transformacji energetycznej”. Więcej informacji: strona projektu PRISMA
Słowa kluczowe
PRISMA, klimat, emisje, dokument orientacyjny, polityka klimatyczna, cel klimatyczny, 2040, energia, transformacja energetyczna
