Nostalgia w epoce cyfryzacji
Osoby należące do pokolenia powojennego wyżu demograficznego oraz pokolenia X wracają do swoich najcenniejszych wspomnień, posiłkując się czarno-białymi fotografiami i kasetami wideo. Stanowi to jaskrawy kontrast z obecnymi czasami, kiedy to wszelkie aspekty życia, od postawienia pierwszego kroku przez dziecko, aż po dane dotyczące stanu zdrowia, można w łatwy sposób rejestrować, przechowywać i udostępniać za pomocą technologii cyfrowych. Zespół naukowców z Uniwersytetu Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu (JMU) i ośrodka badawczego Leibniz-Institut für Wissensmedien (IWM) w Tybindze postanowił sprawdzić, czy przechowywanie i udostępnianie ogromnych ilości danych osobowych jest w ostatecznym rozrachunku dla nas korzystne. Uzyskane wyniki zostały opublikowane na łamach czasopisma „Psychological Inquiry”.
Cenne wspomnienia w formie cyfrowej
Nie ulega wątpliwości, że ogromny wysyp możliwości cyfrowego zapisu pomaga nam w zachowaniu wspomnień o wydarzeniach z życia i osobistych przeżyciach, a nawet wspiera osoby z zaburzeniami pamięci w ich codziennym funkcjonowaniu. Jednocześnie technologia ta rodzi obawy dotyczące naruszeń prywatności i manipulacji związanych z szerzącym się obecnie zjawiskiem fałszowania zdjęć i filmów za pomocą techniki zwanej „deepfake”. „Każdy może mieć inne wyobrażenie o tym, w jaki sposób powinniśmy oceniać kwestię zwiększonej intensywności rejestrowania poszczególnych epizodów z życia”, mówi dr Fabian Hutmacher, pracownik naukowy Katedry Psychologii Komunikacji i Nowych Mediów na JMU, cytowany w komunikacie prasowym uczelni. „Niektórzy mają nadzieję, że w ten sposób uda się nam zrekompensować słabości ludzkiej pamięci i ograniczyć zniekształcone wspomnienia. Inni z kolei obawiają się, że taka sytuacja poszerzy raczej możliwości nadzoru i zagrozi naszej prywatności”. „Jednak to, co odróżnia zasoby cyfrowe od innych opcji, to nie tylko wspomniane wcześniej większe zagęszczenie zapisów wydarzeń z życia, ale także fakt, że zasoby cyfrowe tworzą przeszukiwalną bazę danych składającą się z połączenia różnych źródeł multimedialnych, do których często można uzyskać dostęp w dowolnym miejscu i czasie”, wyjaśnia dr Hutmacher. „Zasoby cyfrowe nie stanowią jedynie miejsca pasywnego przechowywania, ale także umożliwiają – na przykład za pomocą sztucznej inteligencji – dostosowywanie i dowolne organizowanie zapisów, co pozwala na tworzenie, między innymi, cyfrowych albumów z wakacji czy ślubów. Może to dogłębnie zmieniać sposób, w jaki postrzegamy doświadczenia z przeszłości”, dodaje prof. Stephan Schwan, kierownik Realistic Depictions Lab na IWM.
Wspomnienia żyją w cyfrowym świecie
Naukowcy zaproponowali model, który stanowi pierwsze systematyczne i kompletne ramy umożliwiające lepsze zrozumienie pamięci autobiograficznej w kontekście cyfrowej ery. Model ten porządkuje istniejącą literaturę tematu i pozwala określić nowe kierunki przyszłych badań. Jego celem jest analiza natury zmian zachodzących nie tylko w pamięci autobiograficznej w związku z wykorzystywanymi obecnie mediami cyfrowymi, ale także w zagrożeniach i korzyściach potencjalnie wynikających z tychże zmian. Zdaniem zespołu potrzebne są dalsze badania, które rzucą więcej światła zarówno na szanse, jak i zagrożenia. „W większości przypadków nie dysponujemy jeszcze wystarczającą ilością wiarygodnych danych, które pozwoliłyby nam wyciągnąć jednoznaczne wnioski na temat możliwości i zagrożeń”, podsumowuje dr Hutmacher. „Wspomnienia autobiograficzne to ważna część tego, co czyni nas ludźmi. Dlatego w nadchodzących latach tym ważniejsze jest kontynuowanie badań w tym zakresie”.
Słowa kluczowe
dane, pamięć, cyfrowy, zapis, doświadczenie, pamięć autobiograficzna