Bardzo potrzebne dowody naukowe dotyczące leczenia poważnych duszności
Duszności wiążą się z niepokojącym uczucie walki o oddech, gdy płuca pracują ciężej, aby nabrać tlenu. Stan ten – powszechny u osób z ciężką przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub śródmiąższową chorobą płuc (ILD) – dotyka około 15 milionów Europejczyków, stanowiąc poważne wyzwanie ze względu na brak licencjonowanych leków ukierunkowanych konkretnie na ten objaw.
Europejskie praktyki mające na celu złagodzenie duszności
Dostrzegając tę lukę, zespół finansowanego przez UE projektu BETTER-B postanowił przyczynić się do znacznej poprawy skuteczności leczenia ciężkiej duszności u pacjentów z zaawansowanymi chorobami. Pierwszym krokiem w projekcie było przeprowadzenie ogólnoeuropejskiej ankiety wśród lekarzy zajmujących się układem oddechowym i opieką paliatywną. „Ankieta ujawniła uderzające rozbieżności w praktykach leczenia duszności, podkreślając pilną potrzebę ustandaryzowania wytycznych i poszerzenia opcji leczenia”, podkreśla koordynator projektu Irene J. Higginson. Terapie nielekowe, takie jak rehabilitacja płuc i aktywność fizyczna, okazały się korzystne w wielu przypadkach, ale nie zawsze były stosowane, i zaledwie 17% respondentów znało odpowiednie wytyczne lub się z nimi zapoznało. Wyniki te podkreślają znaczenie podnoszenia świadomości wśród pracowników służby zdrowia i przestrzegania przez nich opartych na dowodach wytycznych w zakresie leczenia ciężkiej duszności. W tym celu naukowcy opracowali przyjazne dla użytkownika, szeroko dostępne wytyczne, które mają poprawić wskazówki kliniczne, usprawnić leczenie bezdechu i zapewnić sprawiedliwy dostęp do optymalnej opieki dla wszystkich pacjentów.
Przepisywanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi
Badanie ujawniło również, że aby pomóc pacjentom, wielu lekarzy przepisuje leki w sposób niezgodny z ich licencją (tzw. przepisywanie poza wskazaniami rejestracyjnymi). Co ważne, w badaniu stwierdzono przypadki, w których lekarze decydowali się na to bez wcześniejszego wypróbowania opartych na dowodach metod leczenia nielekowego. Lekarze przepisują poza wskazaniami rejestracyjnymi różne środki, w tym popularne leki przeciwlękowe i antydepresanty. Szczególnie niepokojące wydaje się uzależnienie od leki (benzodiazepin) tradycyjnie stosowanych w leczeniu lęku i bezsenności. Więcej niż 1 na 10 lekarzy zaleciło leki przeciwdepresyjne pacjentom z zaawansowaną POChP, nawet jeśli nie mieli oni objawów depresji. Co prawda nowe dowody sugerują, że serotonina odgrywa rolę w kontroli oddychania i postrzeganiu duszności, dokładny mechanizm nie został poznany.
Międzynarodowe badanie
Prace BETTER-B opierały się na badaniu potencjału mirtazapiny w łagodzeniu ciężkiej duszności. Choć mirtazapina jest tradycyjnie stosowana w leczeniu depresji, jej właściwości sprawiły, że stała się atrakcyjnym kandydatem do łagodzenia ciężkiej duszności u pacjentów z zaawansowaną chorobą układu oddechowego. W ramach zakrojonego na szeroką skalę międzynarodowego randomizowanego badania kontrolowanego fazy 3 w projekcie BETTER-B oceniano wpływ mirtazapiny na pacjentów i ich samopoczucie. Badanie to podważyło początkową hipotezę zespołu i dowiodło, że podawanie mirtazapiny nie przyniosło znaczących korzyści w porównaniu z placebo. Podobne wyniki zaobserwowano w przypadku drugorzędnych wskaźników, takich jak jakość życia, lęk i depresja. Natomiast u pacjentów leczonych mirtazapiną stwierdzono nieco więcej skutków ubocznych i wymagali oni większej opieki niż pacjenci otrzymujący placebo. W badaniu stwierdzono ostatecznie, że mirtazapina nie powinna być stosowana w celu łagodzenia duszności, co oznacza zakwestionowanie skuteczności leków przeciwdepresyjnych w leczeniu ciężkiej duszności u osób z chorobami układu oddechowego. Co ważne, praca ta podkreśla konieczność przeprowadzania badań klinicznych w celu oceny metod leczenia duszności, zamiast bazowania na niepotwierdzonych lub małych badaniach nieporównawczych, które mogą wyolbrzymiać korzyści terapeutyczne. „Wyniki badania BETTER-B podkreślają znaczenie priorytetowego traktowania opartych na dowodach metod leczenia duszności, stosowania wytycznych i zachowania ostrożności przy ewentualnym rozważaniu przepisywania leków poza wskazaniami rejestracyjnymi”, podkreśla Higginson. Ogólnie rzecz biorąc, projekt BETTER-B zapoczątkowuje zmianę w kierunku opartego na dowodach leczenia ciężkiej duszności poprzez zalecenie całościowego podejścia niefarmakologicznego, w tym rehabilitacji płuc i usług wsparcia, jako leczenie pierwszego rzutu. Co ważne, wyniki badania BETTER-B – ujawniające, że leczenie stosowane obecnie przez niektórych klinicystów nie przynosi korzyści i dlatego nie jest zalecane – przyczyniają się do poprawy jakości życia ludzi w całej Europie.
Słowa kluczowe
BETTER-B, duszności, mirtazapina, ankieta, choroby układu oddechowego, POChP, opieka paliatywna, ILD, wytyczne oparte na dowodach, opieka u schyłku życia, hospicjum