Konstruktywna komunikacja w erze fałszywych wiadomości
Czego komunikacja naukowa może nauczyć się od konstruktywnego dziennikarstwa w świecie bombardowanym fałszywymi wiadomościami? Sabrina Heuwinkel i Ramona Hägele z Niemieckiego Instytutu Polityki Rozwoju przedstawiają przygotowane wytyczne w biuletynie z 27 marca 2024 r. z serii „The Current Column”, publikacji poświęconej kluczowym kwestiom i trendom w międzynarodowej polityce rozwojowej. Artykuł został opublikowany w ramach finansowanego ze środków UE projektu PRODIGEES, który bada wpływ cyfryzacji na środowisko, gospodarkę, sprawowanie rządów i społeczeństwo. Projekt PRODIGEES zrzesza partnerów z ośmiu krajów na całym świecie — Austrii, Brazylii, Indii, Indonezji, Niemiec, Meksyku, RPA i Włoch — w celu zbadania społecznych, rządowych, gospodarczych i klimatycznych skutków cyfryzacji z perspektywy lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej. Heuwinkel i Hägele podkreślają zagrożenia stojące przed scyfryzowanym społeczeństwem, które jednocześnie przechodzi przez wiele kryzysów: „Fałszywe wiadomości są w stanie rozprzestrzenić się na cały świat w ciągu kilku sekund i mogą kosztować niejedno życie. Dezinformacja osłabia demokrację i spójność społeczną. Taka sytuacja pilnie wymaga, aby wiedza oparta na dowodach była przekazywana bardziej efektywnie”. Jeżeli wziąć pod uwagę ważną rolę, jaką komunikacja naukowa ma w tej sytuacji do odegrania, konstruktywne dziennikarstwo może stanowić istotną siłę. Ale czym właściwie jest konstruktywne dziennikarstwo? Według autorek, termin ten obejmuje „wyraźne skupienie się na rozwiązaniach; wiele perspektyw (...); oraz konstruktywny dialog”, koncentrując się nie tylko na opisywaniu problemów, ale także na tym, co dzieje się później.
Nauka przeciwko fałszywym wiadomościom
Autorki wspominają o uwzględnianiu od samego początku konstruktywnego podejścia podczas projektowania komunikacji naukowej. Podkreślają również znaczenie korzystania z większej liczby zasobów, takich jak podcasty, infografiki, animacje i filmy typu explainer video. „To jedyny sposób, aby dać szanse treściom naukowym opartym na dowodach w bezwzględnej walce o uwagę na platformach mediów społecznościowych” — piszą. „W tym przypadku narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję mogą stanowić istotne wsparcie. Aplikacje Al mogą szybko i łatwo przekształcać długie teksty w «treści na jeden ząb» („snack content”) dostosowane do mediów społecznościowych, tłumaczyć treści na wiele różnych języków oraz konwertować i udostępniać teksty jako treści audio”. Komunikacja naukowa, opierając się na wynikach badań empirycznych, może służyć jako punkt wyjścia do konstruktywnej debaty na temat problemów, z którymi mierzy się społeczeństwo. Jak podsumowują Heuwinkel i Hägele: „Komunikacja naukowa, która podąża za przykładem konstruktywnego dziennikarstwa, a w czasach polikryzysu komunikuje się również z grupami docelowymi na dużych platformach, stanowi niezbędny wkład w promowanie spójności społecznej, ochronę demokracji i realizację Agendy 2030”. Efektem projektu PRODIGEES jest również seria filmów „Synergiczne historie na temat zrównoważonego rozwoju i cyfryzacji” dotyczących regionu Amazonii — zostały stworzone w zgodzie z zasadami konstruktywnego dziennikarstwa. Materiały te poruszają takie kwestie, jak zrównoważony i cyfrowy przemysł spożywczy, edukacja i równość płci poprzez sport, zrównoważona produkcja kakao, organiczna uprawa jagód açai i ekoturystyka. Projekt PRODIGEES (Promoting Research on Digitalisation in Emerging Powers and Europe towards Sustainable Development) zakończy się w czerwcu 2025 roku. Więcej informacji: strona internetowa projektu PRODIGEES
Słowa kluczowe
PRODIGEES, komunikacja naukowa, konstruktywne dziennikarstwo, zrównoważony rozwój, cyfryzacja, fałszywe wiadomości, media społecznościowe