Burzenie murów między światem nauki a społeczeństwem
Komunikacja naukowa nie przebiega już wyłącznie liniowo, od naukowców do społeczeństwa. Stale zmieniający się świat mediów cyfrowych wprowadził do tej relacji nowe zawiłości, co zbiega się z wykładniczym wzrostem ilości dostępnych treści. „Wszyscy musimy odnaleźć swoją własną drogę wśród ogromnej i przytłaczającej ilości informacji, których samodzielna ocena jest trudna, jeśli nie wręcz niemożliwa”, mówi Frank Kupper, profesor nadzwyczajny zajmujący się komunikacją naukową i zaangażowaniem społecznym na Wolnym Uniwersytecie w Amsterdamie (VU Amsterdam). „Ludzie nadają sens informacjom naukowym w oparciu o własne doświadczenia, emocje, wartości i światopogląd”, dodaje. Dlatego w ramach finansowanego ze środków UE projektu RETHINK zbadano ogólny krajobraz komunikacji naukowej, aby sprawdzić, co naukowcy i osoby zajmujące się komunikacją mogą zrobić inaczej w kontaktach z ogółem społeczeństwa. „Publiczna dyskusja na temat nauki często już trwa”, wyjaśnia Kupper, koordynator projektu RETHINK. „Zamiast mówić ludziom, co powinni wiedzieć, naukowcy, dziennikarze i specjaliści zajmujący się komunikacją powinni znaleźć sposoby na zintensyfikowanie dialogu, który już ma miejsce”.
Tworzenie przestrzeni dla komunikacji naukowej w myśl projektu RETHINK
Zespół projektu RETHINK zorganizował ogólnoeuropejską serię zajęć Rethinkerspaces we Włoszech, w Niderlandach, Polsce, Portugalii, Serbii, Szwecji i Zjednoczonym Królestwie. Podczas tych warsztatów naukowcy, osoby zajmujące się komunikacją i inni interesariusze spotkali się, aby zanurzyć się w autorefleksyjnych dociekaniach na temat komunikacji naukowej. „Jedną rzeczą, którą zaobserwowaliśmy podczas całego projektu RETHINK, było to, że wielu praktyków komunikacji naukowej doświadcza podziału między światem naukowym a społeczeństwem”, mówi Kupper. „Ten dostrzegany rozdźwięk może być związany z doświadczeniami w sieci, bardziej ogólnym poczuciem polaryzacji społeczeństwa, refleksją, że działania z zakresu komunikacji naukowej docierały do tych samych osób, a do innych konkretnych grup już nie oraz innymi czynnikami”. Poprzez dyskusje uczestnicy projektu RETHINK badali, w jaki sposób można zbudować silniejsze połączenie z ogółem społeczeństwa, w tym z odbiorcami, którzy mogą się z nimi nie zgadzać. Zwrócili uwagę na alternatywne role osób zajmujących się komunikacją – poza dzieleniem się wiedzą – a także na założenia, wartości i światopoglądy oraz słuchanie wyrażanych potrzeb i obaw innych.
Budowanie zaufania do komunikacji naukowej
W następstwie pandemii COVID-19, zmiany klimatu i innych tematów naukowych wzbudzających szerokie debaty znalazła się rola zaufania społeczeństwa do nauki. Projekt RETHINK ujawnił, w jaki sposób eksperymenty społeczne, takie jak laboratoria współtworzenia i praktyki refleksyjne, mogą przyczynić się do bardziej otwartego sposobu uprawiania nauki i pomóc w budowaniu tego zaufania. „Powinniśmy robić coś więcej niż tylko wyjaśniać naukę”, dodaje Kupper. „Powinniśmy zadawać pytania, kwestionować założenia i pomagać w wyobrażaniu sobie lepszej przyszłości, jednocześnie ogarniając plątaninę największych światowych wyzwań i mnogość powiązanych z nimi perspektyw”.
Otwarty dostęp do szkoleń z zakresu komunikacji naukowej
Zespół projektu RETHINK stworzył serię wytycznych politycznych o otwartym dostępie podkreślających wyniki projektu, aby pomóc w szkoleniu przyszłych praktyków komunikacji naukowej. W ramach projektu RETHINK ujawniono na przykład, że większość specjalistów zajmujących się komunikacją naukową korzysta z głównych mediów społecznościowych, aby dotrzeć do szerszego grona odbiorców na nowe sposoby, oraz że naukowcy wskazują na to, że komunikacja online sprzyja większej liczbie rozmów – są to kwestie, które można wykorzystać do poprawy jakości interakcji między nauką a społeczeństwem. W wytycznych określono również sześć wartości, które mają zachęcać do stosowania najlepszych praktyk w refleksyjnej komunikacji naukowej. Ponadto w ramach projektu RETHINK powstało narzędzie do komunikacji naukowej, „Training Navigator”, którego celem jest dzielenie się najnowszymi informacjami, oraz narzędzie do mapowania ekosystemu komunikacji naukowej online dla poszczególnych dziedzin nauki, które pozwala użytkownikom na mapowanie osób i organizacji, które prowadzą w sieci komunikację na temat konkretnej dziedziny nauki. „Uważam, że wskazywanie braków lub problemów po stronie społeczeństwa jest zbyt łatwe”, podsumowuje Kupper. „Bardziej stymulujące jest dla mnie zastanowienie się nad tym, co my, jako społeczność skupiona wokół świata nauki, moglibyśmy zrobić inaczej”.
Słowa kluczowe
RETHINK, nauka, komunikacja, bariery, szkolenie, budowanie, zaufanie, społeczeństwo
