Zestaw narzędzi zapewniających wysoką jakość komunikacji naukowej
Media cyfrowe umożliwiły wielokierunkowy przepływ informacji w komunikacji naukowej. Obywatele mają większy dostęp do nauki z coraz bardziej zróżnicowanych źródeł. Ta łączność może przyczynić się do usprawnienia komunikacji pomiędzy środowiskiem naukowym a społeczeństwem, jednak stwarza również zagrożenia dotyczące jakości udostępnianych informacji. W świetle tego w ramach finansowanego ze środków UE projektu QUEST (QUality and Effectiveness in Science and Technology communication) zbadano jakość w całym ekosystemie komunikacji naukowej – od naukowców i interesariuszy zajmujących się działaniami w zakresie badań i innowacji, poprzez tradycyjne dziennikarstwo, media społecznościowe i muzea, aż po zaangażowanie decydentów i obywateli. Zespół projektu QUEST skupił się na trzech obszarach obejmujących zmianę klimatu, szczepionki i sztuczną inteligencję. Celem prac było zapewnienie obywatelom bardziej skutecznej i wiarygodnej komunikacji na tematy naukowe, które generalnie mają istotny wpływ na ich codzienne życie. „Oznacza to wsparcie naukowców w radzeniu sobie ze złożonym i niepewnym charakterem nauki w bezpośredniej komunikacji z ogółem społeczeństwa”, wyjaśnia Alessandra Fornetti, dyrektor wykonawcza programu TEN Program on Sustainability na Weneckim Uniwersytecie Międzynarodowym (VIU) we Włoszech. „Oznacza to również wspieranie skutecznego zaangażowania obywateli w debatę naukową”, mówi.
Tworzenie społeczności QUEST
Partnerzy projektu QUEST rozpoczęli prace od badania źródeł wtórnych, wspierając się wywiadami. Następnie zespół przeprowadził serię warsztatów i grup dyskusyjnych z udziałem interesariuszy zajmujących się komunikacją naukową. Wśród nich znaleźli się zaproszeni specjaliści z instytucji naukowych, takich jak Europejska Organizacja Badań Jądrowych (CERN), oraz pracownicy mediów z BBC i stowarzyszeń dziennikarzy naukowych. Prace te zaowocowały serią raportów na temat teorii i praktyki komunikacji naukowej w Europie. W ramach projektu opracowano również program nauczania w zakresie dziennikarstwa naukowego oraz zalecenia dotyczące polityki w zakresie jakości dziennikarstwa naukowego. Te ustalenia, wraz z wynikami ze wspólnych działań projektowych, zostały wykorzystane w serii współtworzonych zestawów narzędzi, aby pomóc naukowcom, dziennikarzom, muzealnikom i osobom odpowiedzialnym za obsługę mediów społecznościowych lepiej prowadzić komunikację naukową.
Współtworzenie zestawów narzędzi do komunikacji naukowej
Zestawy narzędzi oparto na 12 wskaźnikach jakości dotyczących dziennikarstwa naukowego, w tym wartościach opartych na wiarygodności, prezentacji i stylu oraz związku ze społeczeństwem. Zapewniają one kluczowe wskaźniki efektywności do pomiaru i oceny jakości komunikacji naukowej, których dotąd brakowało. Jednym ze szczególnie popularnych zestawów narzędzi będących owocem wspólnej pracy była lista kontrolna dla naukowców, zawierająca lekcje pomagające im w tworzeniu i dopracowaniu ich komunikatów oraz skutecznym przekazaniu ich opinii publicznej. Wśród innych znalazł się podręcznik pisania prac naukowych dla kuratorów muzealnych, lista kontrolna dla specjalistów ds. komunikacji naukowej poruszających się w świecie mediów społecznościowych oraz wyjaśnienia i sugestie obejmujące koncepcje naukowe i statystyczne dla dziennikarzy. „Poprzez swoje wyniki i publikacje projekt QUEST znacząco przyczynił się do pobudzenia akademickiej, interdyscyplinarnej debaty na temat obecnej postaci komunikacji naukowej w Europie”, mówi Fornetti.
Dzielenie się najlepszymi praktykami na całym świecie
Zespół projektu QUEST stworzył również podcast, w którym omawia swoje odkrycia. W jego sześciu odcinkach poruszono różne zagadnienia naukowe. „Każdy z nas, jako obywatel, ma okazję posłuchać, jak badacze nauki i specjaliści ds. komunikacji naukowej – w większości kobiety – mierzą się z aktualnymi wyzwaniami nauki i samej komunikacji naukowej”, zauważa Fornetti. Stworzyli oni sieć internetową, aby podzielić się swoimi odkryciami, w tym stronę internetową projektu, na której umieszczono materiały, biuletyny QUEST z ponad 400 subskrybentami i stronę w mediach społecznościowych z ponad 2 300 obserwatorami. „Jesteśmy dumni z zainteresowania, jakim wciąż cieszy się projekt, a zwłaszcza zestawy narzędzi, ze strony instytucji, interesariuszy i krajów, które nie były częścią projektu”, dodaje Fornetti. „Obejmują one także kraje spoza Europy, zwłaszcza z Afryki”. Wyniki projektu QUEST będą częścią nowego Europejskiego Centrum Kompetencji ds. Komunikacji Naukowej, stanowiąc część nowego projektu COALESCE finansowanego ze środków UE.
Słowa kluczowe
QUEST, komunikacja naukowa, zestawy narzędzi, badania naukowe, zmiana klimatu, sztuczna inteligencja, szczepionki, jakość
