Wspieranie polityk unijnych promujących równość płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji
Choć kobiety stanowią prawie połowę absolwentów studiów doktoranckich w UE, w wielu dyscyplinach naukowych wciąż istnieją nierówności. Co najważniejsze, liczba absolwentek, które kontynuują karierę w dziedzinie badań naukowych i innowacji, jest zbyt niska. „Odsetek kobiet wśród badaczy w UE to niecałe 33 %”, zauważa Marcela Linkova, koordynatorka projektu GENDERACTION (GENDer equality in the ERA Community To Innovate policy implementatiON) oraz kierowniczka Ośrodka ds. Płci i Nauki przy Instytucie Socjologii Akademii Nauk Republiki Czeskiej. „Ponadto mężczyźni mają dwukrotnie większe szanse na uzyskanie tytułu profesora zwyczajnego. Jeśli chodzi o stanowiska kierownicze, kobiety stanowią niecałe 24 % szefów szkół wyższych. Obserwujemy pozytywne zmiany, ale ich tempo jest zbyt wolne”. Środowisko akademickie ma zazwyczaj hierarchiczną strukturę, a wiele uprzedzeń jest głęboko zakorzenionych – czynniki te utrudniają budowanie merytokracji. Ponadto jeśli aspekt płci nie zostanie odpowiednio uwzględniony w badaniach naukowych i innowacjach, uzyskane wyniki mogą być wypaczone i niepełne, przez co spełnienie potrzeb wszystkich obywateli nie będzie możliwe.
Znaczenie polityki
Już w chwili rozpoczęcia prac zespół projektu GENDERACTION był świadomy ogromnego wpływu procesu kształtowania polityki na postępy w zakresie równości płci. „Polityka ustanawia ramy działań”, mówi Linkova. „Naszym celem było utworzenie europejskiej sieci decydentów, by koordynować działania, propagować równość płci i umożliwić wymianę dobrych praktyk. Przy okazji udało nam się zbudować społeczność, w której możemy prowadzić dyskusje o stojących przed nami wyzwaniach. To bardzo pomocne, ponieważ promowanie równości płci bywa trudnym zadaniem”. Zespół projektu wspierał zmiany strukturalne w państwach członkowskich poprzez przygotowanie planów dotyczących równowagi płci. Naukowcy zbadali krajowe strategie i plany działań opracowane przez państwa członkowskie w kontekście priorytetów Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Dodatkowo poddali ocenie rodzaje wskaźników wykorzystywanych do pomiaru postępów w realizacji celów związanych z równością płci. Na tej podstawie ustalili, że dobór wskaźników wymaga szczególnej uwagi. Użycie jedynie określonego wskaźnika, na przykład odsetka kobiet wśród profesorów, nie wystarczy do oceny faktycznego stanu równości płci w dziedzinie badań naukowych. Kolejnym ważnym zadaniem realizowanym w ramach projektu było opracowanie wskazówek w zakresie polityki. Doradztwo to dotyczyło przede wszystkim kluczowego unijnego programu finansowania badań naukowych i innowacji – Horyzont Europa. Zalecenia obejmują między innymi wspieranie intersekcjonalnego podejścia do równości płci oraz uwzględnienie analiz dotyczących płci społecznej i biologicznej w badaniach. „Opublikowaliśmy serię informatorów politycznych, które Komisja Europejska uznała za istotny wkład w zwiększanie równości płci w Europejskiej Przestrzeni Badawczej”, mówi Linkova. „Jesteśmy z tego niezwykle dumni. Zajęliśmy się także nowymi obszarami, takimi jak równouprawnienie płci w kontekście współpracy międzynarodowej w dziedzinie nauki, technologii i innowacji. Wszystkie rekomendacje są obecnie dostępne na naszej stronie internetowej”.
Skupienie na równości płci
Projekt GENDERACTION wpłynął już na kształtowanie strategii eliminowania nierówności płci w badania naukowych. Wyniki pracy zespołu wykorzystano do przygotowania wczesnego projektu deklaracji z Lublany, oświadczenia dotyczącego uwzględniania aspektu płci i równości płci, zatwierdzonego przez 36 krajów, w tym 25 państw członkowskich, a także przez Komisję Europejską. „Deklaracja ta jest ogromnym sukcesem słoweńskiej prezydencji w Radzie UE i ustanawia priorytety w zakresie równości płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji na najbliższe lata”, zaznacza Linkova. „Nasz doradztwo w zakresie polityki wykorzystano też w negocjacjach w sprawie programu Horyzont Europa, a także nowego programu politycznego dotyczącego Europejskiej Przestrzeni Badawczej, który niedawno został przyjęty”. Członkowie sieci utworzonej w ramach projektu będą kontynuować dyskusje i stosować zalecenia zespołu na szczeblu krajowym. „Udowodniliśmy, że ustanowienie europejskiej sieci decydentów odpowiedzialnych za zwiększanie równości płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji może być skutecznym sposobem na wprowadzanie zmian”, mówi Linkova. „Musimy jedynie dopilnować, by proces ten się nie zatrzymał”.
Słowa kluczowe
GENDERACTION, płeć, profesura, uprzedzenia, kobiety, środowisko akademickie, doktorancki, deklaracja z Lublany, polityka, wsparcie, badania naukowe i innowacja, plany dotyczące równowagi płci
