Praktyczne kroki pozwolą zwiększyć odpowiedzialność społeczną europejskich badań i innowacji
Odpowiedzialne badania naukowe i innowacje (RRI) to podejście, które uwzględnia wpływ społeczny badań i innowacji, a jednocześnie promuje włączenie. Zmusza ono do zastanowienia się, jak pytania badawcze, metodologia i spodziewane wyniki mogą być odpowiedzią na potrzeby społeczne. Jednak z uwagi na fakt, że badacze muszą rywalizować między sobą o fundusze, reputację i pracę, działania w zakresie RRI mogą być postrzegane jako mało owocna inwestycja czasu i zasobów. „Wprowadzanie RRI to często droga pod wiatr. Obecny system zachęt opiera się albo na wąskim rozumieniu doskonałości badawczej, albo na nacisku na jak najszybszą komercjalizację wyników badań”, mówi Erich Griessler z Instytutu Badań Zaawansowanych w Austrii. Griessler zapewnia, że podejście RRI potrzebuje przestrzeni eksperymentalnych do testowania nowych strategii w zakresie odpowiedzialnych badań naukowych i innowacji, ale ostrzega także, że jest to niezwykle trudne w organizacjach skupiających się na jednej dziedzinie. Koordynowany przez niego projekt NewHoRRIzon, finansowany przez UE, miał na celu znalezienie rozwiązań, które pomogłyby sprostać tym wyzwaniom. W ramach projektu utworzono laboratoria społeczne, podczas których uczestnicy z całej Europy i reszty świata opracowali ponad 50 działań pilotażowych, które pozwolą włączyć RRI do działań badawczych w ramach programu „Horyzont 2020”.
Laboratoria społeczne
Inspirując się pracą Zaida Hassana, zespół utworzył 19 laboratoriów społecznych, w które na przestrzeni dwóch lat zaangażowało się ponad 700 osób. Laboratoria reprezentowały filary badawcze programu „Horyzont 2020” oraz każdy obszar finansowania. W ramach warsztatów pod okiem kierowników laboratoriów uczestnicy opracowali wizje RRI oraz działania pilotażowe zorientowane na ich realizację. Po głosowaniu mającym na celu wybór odpowiednich działań utworzono grupy robocze, które przedstawiały sprawozdania z postępu prac w celu podjęcia decyzji o wstrzymaniu, kontynuacji lub zmianie strategii, co zaowocowało ponad 50 działaniami. Działania pilotażowe skierowane były do badaczy, fundatorów, decydentów, obywateli, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw. Obejmowały wszystkie główne aspekty RRI, takie jak: zaangażowanie społeczeństwa, równość płci, otwarty dostęp, etyka i zarządzenie, a także świadomość naukowa i edukacja. Działanie nazwane „Quadralogue” prezentowało, jak naukowcy, uczniowie, obywatele i administratorzy ds. badań naukowych mogą w prosty i ciekawy sposób angażować się w dyskusje na temat wpływu społecznego najnowocześniejszych badań. Interaktywny kosz „BINTELLIGENT” promuje gospodarowanie odpadami, wykorzystując czujniki w celu pomocy w recyklingu odpadów. Z kolei w ramach działania „Genvoice” młodzi ludzie wymieniali się pomysłami dotyczącymi usprawnienia transportu miejskiego. Opracowane w ramach projektu NewHoRRIzon internetowe narzędzie Societal Readiness Thinking Tool pomaga badaczom integrować kryteria RRI i określać wpływ społeczny ich pracy na kluczowych etapach cyklu życia projektu, obejmując takie kwestie jak projektowanie badań, działania, analizę danych i rozpowszechnianie wyników. Narzędzie oferuje praktyczne, dostosowane do potrzeb wskazówki dotyczące tego, jak osiągnąć gotowość społeczną projektu. „Laboratoria społeczne to wyjątkowa przestrzeń, w ramach której zainteresowane strony mogą znaleźć odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania, a narzędzie Thinking Tool pomaga badaczom dostosować działania projektowe do potrzeb i oczekiwań społecznych”, wyjaśnia Griessler.
Nie tylko laboratoria
Projekt NewHoRRIzon wnosi wkład w unijne inicjatywy, takie jak Europejski Zielony Ład, dzięki praktycznym działaniom opartym na przekonaniu, że potrzeby społeczne i akceptacja muszą stanowić trzon skutecznych rozwiązań technicznych będących odpowiedzią na wyzwania globalne. „Jednak kwestią RRI nie mogą zajmować się już tylko laboratoria. Zaangażować muszą się także ważne instytucje, takie jak UE. Wymaga to trudnych, ale trwałych zmian instytucjonalnych. Musimy zbudować koalicję zainteresowanych stron oraz rozwiać obawy i sceptycyzm wobec RRI”, podsumowuje Griessler. Ustalenia zespołu projektowego zostały już opublikowane, m.in. na łamach czasopisma „Science”. W ramach projektu NewHoRRIzon powstała także wirtualna wystawa prezentująca działania RRI. Ponadto utworzono sieć ambasadorów RRI, która ma sprzyjać nawiązywaniu kontaktów wśród liderów RRI.
Słowa kluczowe
NewHoRRIzon, odpowiedzialne, badania, innowacje, gotowość społeczna, zaangażowanie społeczeństwa, równość płci, otwarty dostęp, etyka, zarządzanie, świadomość naukowa
