W jaki sposób ptaki pokonują bariery uniemożliwiające wędrówki dalekodystansowe?
Każdego roku miliony ptaków podejmują wędrówki w różne rejony świata, podczas których muszą pokonywać pewne ekologiczne bariery, takie jak oceany i pustynie. Sukces wędrówki danego ptaka, a tym samym jego zdolność do przetrwania, zależy od zachowania, które wykaże podczas przekraczania tych trudnych terenów. Od dłuższego czasu trwa dyskusja o tym, jak dokonują tego ptaki śpiewające, które latają zwykle w ciągu dnia, a odpoczywają w nocy i nie było jasne, czy zmieniają swoje zachowanie. Projekt BIRDBARRIER, realizowany przy wsparciu z działań „Maria Skłodowska-Curie”, wykorzystuje przełomową technologię śledzenia do zbadania tego zagadnienia. „Celem tego projektu było szczegółowe scharakteryzowanie zmian behawioralnych u ptaków podczas przekraczania barier”, mówi Sissel Sjöberg, badaczka w stopniu doktora na Uniwersytecie Kopenhaskim i kierowniczka projektu BIRDBARRIER.
Postęp technologii śledzenia
Do niedawna badanie zachowania małych zwierząt, np. ptaków śpiewających w czasie migracji, było szczególnie trudne: albo sprzęt do śledzenia był zbyt duży, aby nadawał się do przenoszenia, albo rozdzielczość danych była zbyt mała, aby wyciągnąć dokładne lub konkretne wnioski. Zespół projektu BIRDBARRIER zaangażowany był w rozwój nowej technologii, dzięki której tego rodzaju śledzenie jest możliwe. Przyjęła ona postać miniaturowych, wieloczujnikowych rejestratorów danych, które zapisują dane tak długo, jak pozostają na ciele ptaka. Ustawienia tych rejestratorów można dostosowywać, a zmiana czujników podłączonych do urządzenia zmienia informacje, które może ono gromadzić. „Wykorzystane przez nas rejestratory danych zapisują wartości przyspieszenia z rozdzielczością 5 minut, co następnie przekładamy na aktywność, dzięki czemu możemy na przykład obliczyć dokładny czas przelotu i czas trwania lotu. Dysponujemy również czujnikiem barometrycznym, który co godzinę przekazuje nam informacje na temat wysokości lotu oszacowane na podstawie temperatury i ciśnienia powietrza”, wyjaśnia Sjöberg. Rejestratory danych wykorzystane przez zespół projektu BIRDBARRIER mają również zamontowane czujniki światła, które mogą gromadzić informacje na temat godzin, w których operuje słońce i szacować położenie ptaka. „Możemy stwierdzić, gdzie są ptaki, przynajmniej w okresach stacjonarnych, a także określić, ile czasu spędziły w locie w trakcie wędrówki. Jesteśmy w stanie wskazać, kiedy ptaki latają i w jaki sposób regulują wysokość podczas lotu”, dodaje Sjöberg.
Zmiany w zachowaniu?
Wstępne dane z projektu wskazują, że ptaki zachowują się inaczej na odcinkach, gdzie występują bariery w porównaniu z pozostałymi odcinkami trasy migracji. “Gatunki migrujące nocą zmieniają zachowanie podczas przekraczania obszarów niegościnnych, a czasami zamiast tego lecą zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia, aby przekroczyć te obszary tak szybko, jak to możliwe”, mówi Sjöberg. Kolejnym krokiem jest dalsze publikowanie dużej ilości danych, które zostały zebrane dzięki projektowi, a także podejmowanie kolejnych prób zrozumienia przyczyn i znaczenia zupełnie nowych zachowań, które zostały opisane przez zespół projektu. W dłuższej perspektywie badacze chcą kontynuować badania, sprawdzając, jak elastyczne są te nowe zachowania i jak można by je dostosować do zmieniającego się środowiska w nadchodzących latach.
Współpraca zespołowa
Jak podsumowuje Sjöberg: „Możliwość pracy z danymi, gdy po raz pierwszy uzyskaliśmy wgląd w zachowanie poszczególnych ptaków w ciągu cyklu rocznego i podczas ich niesamowitych wędrówek, jest niezwykle fascynująca. Wszystkie osoby zaangażowane w projekt były pod wrażeniem danych, które udało nam się uzyskać”.
Słowa kluczowe
BIRDBARRIER, ptak, wędrówka, zachowanie, zmiany, bariera, pustynia, ocean