O krok bliżej leku na HIV
Znalezienie lekarstwa dla 37 milionów ludzi zakażonych HIV lub chorujących na AIDS stanowi jedno z największych wyzwań XXI wieku. Chociaż terapia antyretrowirusowa (ART) jest bez wątpienia jednym z największych osiągnięć w dziedzinie badań biomedycznych nad HIV, które ratuje wiele istnień i ogranicza dalsze rozprzestrzenianie się wirusa, nie jest w stanie jednak doprowadzić do wyleczenia pacjenta. „Największą przeszkodą uniemożliwiającą całkowite zniszczenie HIV za pomocą ART są ukryte komórkowe rezerwuary HIV”, wyjaśnia Virginie Gautier, badaczka z Centrum Badań Eksperymentalnych nad Patogenem i Gospodarzem działającym przy University College Dublin. „Kiedy genom wirusa zwiąże się z chromosomem gospodarza, wirus jest w stanie ukryć się w takim rezerwuarze przed terapią ART i odpowiedzią odpornościową”. Chcąc zmierzyć się z tym problemem, Gautier zainicjowała projekt EU4HIVCURE (Accelerating HIV Cure in Europe), który realizowany jest przy wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”. W oparciu o dynamiczną współpracę pomiędzy naukowcami akademickimi i klinicystami zajmującymi się chorobami zakaźnymi, zespół projektu chce przyspieszyć badania nad lekiem na HIV.
Nowe strategie szokowe
Większość prac nad lekiem na HIV opierała się na usuwaniu ukrytych rezerwuarów poprzez wywoływanie wirusowej ekspresji genu za pomocą związków wybudzających wirusa (LRA) przy jednoczesnym stosowaniu supresyjnej terapii antyretrowirusowej. „W momencie uruchomienia wirusowej ekspresji genu i rozpoczęcia produkcji cząstek wirusowych rezerwuary wirusowe stają się znowu widoczne”, dodaje Gautier. „Układ odpornościowy może je następnie namierzyć i wyeliminować z pomocą strategii wspierających”. Problem jednak polega na tym, że zastosowanie licznych warstw kontroli w celu wyciszenia genu HIV ogranicza wpływ obecnie wykorzystywanych strategii opartych na LRA. „Musimy rozwiązać ten problem, jeśli chcemy stworzyć skuteczne strategie leczenia HIV”, zauważa Gautier. Tu zaczyna się rola projektu EU4HIVCURE. „Chcemy zrozumieć i opisać charakter tych utrudnień, co pozwoli nam wskazać nowe cele terapeutyczne i opracować nowe klasy LRA, które mogłyby znaleźć zastosowanie w »strategiach szokowych«”, mówi badaczka.
Wspieranie badań nad lekiem
W ciągu zaledwie 48 miesięcy zespół projektu opisał nowe warstwy kontroli wyciszania genu HIV, rozpoznał nowe cele farmakologiczne strategii opartych na wybudzaniu wirusa HIV-1, zbadał nowe klasy LRA i wytypował leki działające na najważniejsze połączenia metaboliczne. Jednak prawdopodobnie najważniejszym owocem projektu było rozpoznanie synergistycznych kombinacji leków epigenetycznych zdolnych do wykrywania specyficznych mechanizmów wyciszania genu HIV, które zwiększyły skuteczność leczenia sekwencyjnego w przedklinicznych modelach ex vivo. „Nasze prace w ogromnym stopniu przyczyniły się do ujednolicenia europejskiego ekosystemu wspierającego badania nad lekiem na HIV”, podsumowuje Gautier. „W ramach projektu przeprowadziliśmy także szkolenia nowego pokolenia wirusologów i specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych, które mają ogromne znaczenie w walce z AIDS, a także z obecnymi i przyszłymi pandemiami”. Naukowcy z projektu pracują również nad rozwojem przedklinicznych i klinicznych programów walki z HIV. W tym celu rozszerzyli swoje europejskie konsorcjum o nowe sojusze strategiczne z grupami działającymi na rzecz pacjentów, organizacjami pozarządowymi, małymi i średnimi przedsiębiorstwami oraz różnymi akademickimi i klinicznymi grupami badawczymi. Zespół stworzył także konsorcjum publiczno-prywatne łączące specjalistów z różnych dziedzin: chorób zakaźnych, profilowania immunologicznego, technologii dużych zbiorów danych, sztucznej inteligencji, zarządzania badaniami klinicznymi, praktyki klinicznej i działania na rzecz pacjentów.
Słowa kluczowe
EU4HIVCURE, HIV, terapia antyretrowirusowa, ART, badania biomedyczne, AIDS, związek wybudzający wirusa (LRA)
