Lepsza porównywalność danych przy ewaluacji edukacji w różnych kulturach
Ewaluacja jest nieodłączną częścią procesu edukacyjnego w wielu krajach. Jednak polityka i praktyki w zakresie ewaluacji nigdy nie będą odpowiednie do każdej sytuacji, ponieważ mają miejsce na różnych poziomach i wykorzystują różne metody. „Naszym celem było poznanie złożonych aspektów ewaluacji edukacyjnej – w tym na poziomie systemowym, szkolnym, klasowym i uczniowskim, przyjrzeliśmy się więc wielu krajom i wykorzystaliśmy solidne metody badań międzykulturowych”, wyjaśnia Jamis He Jia, koordynatorka unijnego projektu POEECCP z Instytutu Badań i Informacji w Edukacji im. Leibniza, DIPF w Niemczech. Projekt koncentrował się na ewaluacji edukacji o dużej skali, w szczególności Programie Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (PISA) Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w ramach którego co 3 lata w kilkudziesięciu krajach uczestniczących w projekcie mierzy się umiejętności 15-latków w zakresie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych. Wśród badanych w projekcie danych PISA znalazły się wyniki uczniów w nauce oraz ich samopoczucie (np. poczucie przynależności w szkole) i poglądy (np. na temat praktyk pedagogicznych), samodzielne praktyki nauczycieli w klasie (np. ocenianie), a także opinie dyrektorów na temat szkół oraz polityki i praktyk w zakresie oceny.
Ocena porównywalności danych
W pierwszym badaniu przyjrzano się kwestiom metodologicznym związanym z porównaniem systemów ewaluacji w różnych kulturach. Zbadano w nim porównywalność danych z 12 krajów uczestniczących w badaniu PISA, wykorzystując zaawansowane metody psychometryczne, pozwalające na analizę statystyczną zebranych danych. „Dane podawane przez respondentów są często trudno porównywalne w wymiarze międzykulturowym ze względu na różnice kulturowe i językowe. Dobrym przykładem jest motywacja do nauki, w przypadku której uczniowie z kultur kolektywistycznych zazwyczaj oceniają siebie niżej niż uczniowie z krajów indywidualistycznych”, mówi He Jia, która obroniła doktorat z psychologii międzykulturowej na Uniwersytecie w Tilburgu w Holandii. Uczona wyjaśnia, że wynika to nie tylko z rzeczywistych różnic w motywacji, ale także z różnic kulturowych w sposobie autoprezentacji. O ile pierwsza z grup wykazuje tendencję do skromności (unikania wyrażania zdecydowanych opinii), to druga chętnie przedstawia się w jak najlepszym świetle. „Gdy dane nie są w pełni porównywalne między wszystkimi krajami, badacze i praktycy z dziedziny edukacji powinni współpracować ze specjalistami z zakresu psychometrii i stosować innowacyjne podejścia statystyczne, aby odkryć podobieństwa i różnice kulturowe”, dodaje He Jia, korzystająca w swoim badaniu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”.
Znaczenie pochodzenia
Drugie z badań dotyczyło uczniów ze środowisk imigranckich i rodzimych w Niemczech, Włoszech i Hiszpanii, trzech krajach o różnym podejściu do wielokulturowości i różnym składzie społeczności imigrantów. Pokazało ono, że zależności między tymi samymi praktykami, takimi jak wystawianie ocen przez nauczycieli, a wynikami uczniów mogą się znacznie różnić w zależności od pochodzenia uczniów. He Jia wyjaśnia: „Decydenci odpowiedzialni za kształtowanie polityki edukacyjnej powinni zatem dać nauczycielom i szkołom pewną autonomię w zakresie ewaluacji wewnętrznej oraz oceny uczniów. Nauczyciele muszą dostosować swoje praktyki, aby zadbać o integrację i równość różnych grup uczniów”. Wyniki badań w ramach projektu zostały przekazane specjalistom w dziedzinie edukacji oraz organom koordynującym badania na dużą skalę, takim jak OECD, do czego posłużyły między innymi warsztaty uniwersyteckie oraz konferencje w Niemczech i Holandii. „Naszym celem jest promowanie metodologicznego rygoru przy dokonywaniu międzykulturowej oceny edukacji”, mówi He Jia. Dodaje też, że doświadczenia płynące z projektu, w tym różne metody rozwiązywania problemów i zwiększania porównywalności danych w tej dziedzinie, mogą wzmocnić teorie dotyczące skuteczności edukacji. Mogłoby to również pomóc państwom w opracowaniu i wdrożeniu ukierunkowanej i lepszej polityki edukacyjnej.
Słowa kluczowe
POEECCP, badania międzykulturowe, porównywalność danych, ewaluacja edukacji, PISA, polityka, metody psychometryczne, szkoły, statystyka, nauczyciele
