Sposób na lepsze dopasowanie polityki badań naukowych do wartości społecznych
Proces integracji wartości etycznych i zaangażowania obywateli z kwestią badań i innowacji, tak aby odzwierciedlał wartości, potrzeby i aspiracje społeczeństwa stanowi wyzwanie w obliczu naporu wdzierających się w nasze życie technologii, takich jak biologia syntetyczna, inżynieria genetyczna, robotyka czy sztuczna inteligencja. Uważa się, że kluczowe znaczenie dla podjęcia tej kwestii i skonfrontowania jej z brakiem wiary w naukę oraz podejrzliwością w stosunku do polityki opartej na badaniach, ma inicjatywa na rzecz odpowiedzialnych badań i innowacji. Taki cel przyświeca finansowanemu ze środków UE projektowi NewHoRRIzon, który skupia się na pełnej integracji polityki odpowiedzialnych badań i innowacji z europejską i krajową praktyką w zakresie badań i innowacji oraz finansowania. Na tę potrzebę zwrócili uwagę badacze związani z projektem NewHoRRIzon. W ramach badania „oceniano politykę dotyczącą kwestii integracji i wdrażania w ósmym programie ramowym Unii Europejskiej na rzecz badań i innowacji, noszącym nazwę „Horyzont 2020”, przy zastosowaniu mieszanej metody badawczej”, jak informuje komunikat prasowy, opublikowany wspólnie przez uniwersytet w Wageningen, partnera projektu NewHoRRIzon, oraz Wageningen Research Foundation. „W oparciu o analizę odpowiednich dokumentów, wywiady oraz studium przypadku zespół projektu badał w jaki sposób polityka w zakresie odpowiedzialnych badań i innowacji przekłada się na działania w sektorze badań i innowacji finansowane ze środków UE”. Zespół opublikował swoje ustalenia w czasopiśmie naukowym „Science”. Badacze twierdzą, że pomimo politycznych ambicji Komisji Europejskiej do tego, by lepiej dopasować politykę w dziedzinie badań naukowych i innowacji do wartości, potrzeb i oczekiwań społeczeństwa, wysiłki podejmowane w ramach inicjatywy na rzecz odpowiedzialnych badań i innowacji nie w pełni przyniosły oczekiwane rezultaty. Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej, działania podejmowane w ramach inicjatywy na rzecz odpowiedzialnych badań i innowacji dotyczą kwestii społecznego zaangażowania, powszechnej dostępności, gender, etyki, edukacji naukowej oraz zmiany na poziomie instytucji. W opublikowanym artykule naukowcy stwierdzają, że: „W naszej analizie inicjatywy podejmowanej w ramach programu »Horyzont 2020« wskazujemy brak spójnego procesu integracji takich elementów, jak wartości etyczne, powszechny dostęp, otwarte innowacje oraz zaangażowanie obywateli. Na podstawie dokonanej przez nas oceny zaproponowaliśmy możliwe sposoby wzmacniania działań w zakresie wprowadzania polityki odpowiedzialnych badań i innowacji, mającej na celu pogłębienie obopólnie korzystnych relacji pomiędzy światem naukowym a społeczeństwem”.
Brak odpowiedniego dopasowania
Do zaproponowanych przez naukowców rozwiązań należą „zapewnienie odpowiedniej informacji, zwiększenie świadomości oraz szkolenia dla urzędników odpowiedzialnych za wprowadzanie tej polityki zarówno w KE, jak i w krajach członkowskich”, jak wskazano w komunikacie prasowym uniwersytetu w Wageningen i Wageningen Research Foundation. Podkreślają oni, że wysiłki podejmowane w ramach polityki odpowiedzialnych badań i innowacji powinny polegać na finansowaniu zgłaszanych projektów oraz definiowaniu celów badawczych, „metod i rezultatów, jak również kryteriów oceny stosowanych przy ewaluacji propozycji projektów badawczych, wymagających finansowania”. W dalszej części komunikatu czytamy: „Wymaga to ponadto dokonania refleksji i wyważenia różnych, często sprzecznych celów prowadzonej polityki, takich jak tworzenie wartości ekonomicznej, postęp w badaniach naukowych, umożliwienie powszechnego dostępu do ich wyników oraz kwestii odpowiedzialności dotyczącej badań i innowacji”. W ramach realizacji projektu NewHoRRIzon (Excellence in science and innovation for Europe by adopting the concept of Responsible Research and Innovation) prowadzonych jest 19 badań Social Labs, „mających na celu zapewnienie w oparciu o wiedzę socjologiczną i systematyczne działania badawcze, metody podejmowania złożonych kwestii społecznych związanych z polityką odpowiedzialności badań i innowacji”, jak podano na stronie projektu. Każde z tych badań dotyczy innego zagadnienia programu „Horyzont 2020”. W ich ramach poszczególne zespoły badaczy zajmują się danym procesem, tworząc przestrzeń do jego opracowania wspólnie z aktorami życia społecznego, tak aby osiągnąć cele projektu NewHoRRIzon. Więcej informacji: strona projektu NewHoRRIzon
Słowa kluczowe
NewHoRRIzon, badania i innowacje, odpowiedzialne badania i innowacje, wartość, Horyzont 2020
