Rozwiązania oparte na zasobach przyrody – korzyści i szanse
Na przestrzeni wieków różne cywilizacje na całym globie próbowały okiełznać i wykorzystać przyrodę. Odnoszono w tym często pewne sukcesy (krótko- lub długoterminowe), które wiązały się jednak z ogromnymi szkodami społecznymi, ekonomicznymi i środowiskowymi. Globalne ocieplenie wynikające z działalności człowieka, zmiana klimatu, degradacja środowiska naturalnego i utrata bioróżnorodności – spowodowana zanieczyszczeniami, likwidacją lub utratą naturalnych siedlisk oraz niekontrolowanym rozrostem miast – przyczyniły się jednak do zwracania większej uwagi na to, jak nasze społeczności modyfikują ekosystemy, jaki robimy użytek z oferowanych przez nie korzyści i usług i jak chronimy siebie przed zagrożeniami i katastrofami naturalnymi. Komisja Europejska definiuje rozwiązania oparte na zasobach przyrody jako „rozwiązania, które powstały z inspiracji przyrodą lub są przez nią wspomagane, a ponadto są opłacalne i zapewniają jednocześnie korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne oraz pomagają w zwiększaniu odporności; takie rozwiązania za pomocą systematycznych, dostosowanych do lokalnych warunków i efektywnie wykorzystujących zasoby działań wprowadzają do miasta oraz krajobrazu lądowego i morskiego coraz bardziej zróżnicowane, naturalne i wykorzystujące przyrodę elementy i procesy”. Definicja ta podkreśla też, że „rozwiązania oparte na zasobach przyrody muszą służyć bioróżnorodności i wspierać realizację rozmaitych usług ekosystemowych”. Miasta i wsie w równym stopniu polegają przede wszystkim na „konwencjonalnych” infrastrukturach i instalacjach dostarczających wodę, grzewczych, oświetleniowych, chłodniczych i odprowadzających ścieki oraz realizujących inne zadania, w tym na przykład zapewniających miejsce do spotkań i odpoczynku. Istnieją dowody na to, że w dobie globalnych zmian, które dają o sobie znać z coraz większą siłą i częstotliwością, te starsze rozwiązania i technologie mogą już nie spełniać swoich funkcji. Tym palącym problemom towarzyszy potrzeba wprowadzenia szybkich zmian w silnie ugruntowanych i często bardzo cennych elementach dziedzictwa kulturowego, ramach prawnych, systemach rządów oraz normach zawodowych i prywatnych, które kształtowały się stopniowo przez tysiąclecia. Zbudowane sieci i systemy mają kluczowe znaczenie dla tego, jak podejmujemy decyzje i rozwiązujemy spory między ludźmi, społecznościami, miastami, regionami, krajami, a nawet kontynentami. Szanse na popełnienie błędu są więc ogromne, ale wielkie są również nasze możliwości, szczególnie wtedy, gdy szukamy innowacji wspólnie i uczymy się od siebie nawzajem. Z tego powodu rozwiązania NBS są dużą szansą dla innowacyjności, ponieważ mogą zapewniać trwałe i wymierne korzyści różnym grupom społecznym w rozmaitych warunkach środowiskowych, ekonomicznych i kulturowych. To wyraźna różnica w stosunku do tego, jak projektowane, budowane i zarządzane na przestrzeni czasu są konwencjonalne, „tradycyjne”, „szare” rozwiązania. Sporo rozwiązań NBS jest jednak stosunkowo innowacyjnych, z czym wiążą się poważne problemy i niewiadome dotyczące ich (zespołowego) projektowania, eksploatacji i konserwacji oraz przygotowania ich wdrożenia. Broszura CORDIS Results Pack na temat rozwiązań opartych na zasobach przyrody wpisuje się w trwające dyskusje o tym, jak ulepszyć warunki ramowe dla rozwiązań NBS na poziomie polityki unijnej i wspierać rozwój europejskiej wspólnoty na rzecz badań i innowacji w tym obszarze. Źródło: „Nature-based Solutions: State of the Art in EU-funded Projects” (Wild et al. (Eds.). Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej poświęconej badaniom i innowacjom w kontekście polityki dotyczącej rozwiązań NBS. Najważniejsze ustalenia strategii Komisji Europejskiej na rzecz badań i innowacji w obszarze rozwiązań NBS przedstawiono w publikacji Faivre’a i innych autorów (2017). Kolejne przydatne podsumowanie najważniejszych ustaleń jest dostępne tutaj i stanowi pokłosie ostatnich warsztatów pt. „Mobilizacja w celu zwiększenia skali rozwiązań NBS i walki ze zmianą klimatu w roku 2020 i później”.
Słowa kluczowe
Rozwiązania oparte na zasobach przyrody, NBS, urbanistyczny, środowisko, innowacja, Horyzont 2020