Centrum wiedzy o języku migowym, które pozwoli zachować kulturę Głuchych
Bycie głuchym nie oznacza tylko określonego stanu zdrowia. Może ono łączyć się z przynależnością do całej kultury. Użytkownicy języka migowego mają własną sztukę i literaturę, unikalne spojrzenie na wydarzenia historyczne i własne sposoby ekspresji, a także, co może zaskoczyć, własne dowcipy. Tym, czego im naprawdę brakuje, jest kompleksowa platforma, która w jednym miejscu zbierałaby wszystkie aspekty kultury Głuchych. Jak wyjaśnia Josep Quer, specjalista w dziedzinie badań nad językiem naturalnym z Instytutu ICREA przy Uniwersytecie Pompeu Fabry: „Do głuchych użytkowników języka migowego podchodzi się zazwyczaj przez pryzmat niepełnosprawności. Ogół społeczeństwa wie, czym jest głuchota pisana małą literą, ale kultura Głuchych pisana wielką literą pozostaje dla większości z nas zupełnie niewidoczna”. To nie jest nic nieznaczący szczegół. Postrzegając język migowy jako remedium, a nie jako pełnoprawną kulturę, społeczeństwo stwarza grunt dla językowego upośledzenia i związanych z nim konsekwencji psychologicznych. Dokładnie temu właśnie chciał zapobiec Quer, realizując projekt SIGN-HUB (The Sign Hub: preserving, researching and fostering the linguistic, historical and cultural heritage of European Deaf signing communities with an integral resource).
Nie tylko badania: biblia całej społeczności
„Chcemy, by ta część europejskiej pamięci zbiorowej w całości znalazła się w centrum uwagi”, dodaje naukowiec. „W tym celu stworzyliśmy centrum wiedzy o języku migowym i społecznościach Głuchych, które zawiera różne rodzaje treści i może być wraz z rozwojem badań rozbudowywane o kolejne zasoby”. Na platformie umieszczono cyfrowe zbiory reguł gramatycznych siedmiu różnych języków migowych krajów uczestniczących w projekcie: Francji, Niemiec, Izraela, Włoch, Królestwa Niderlandów, Hiszpanii i Turcji. Choć w wypadku języka mówionego takie rozwiązanie nie jest niczym specjalnym, dla społeczności Głuchych jest to pierwsze narzędzie tego typu – prawdziwy przełom. „Przed naszym projektem nie istniały żadne zbiory reguł gramatycznych języków migowych. Wiedza była często rozproszona między bardzo różnymi publikacjami. Dostęp do nich nie był prosty, dlatego zebranie, uspójnienie i wzbogacenie ich o wyniki nowych badań stanowiło trudne zadanie. Ponadto nie wszystkie języki migowe zbadano w tym samym stopniu. Z tego powodu w przygotowanych przez nas zbiorach zasad gramatycznych widoczne były dysproporcje”, tłumaczy Quer. Zasady gramatyczne przydają się oczywiście językoznawcom, ale nie tylko im. Mogą one służyć za pomoc nauczycielom, którzy przygotowują materiały dla dzieci Głuchych, lub ułatwić szkolenie tłumaczy. Ponadto mogą też posłużyć do przygotowania narzędzi oceniających rozwój językowy i niepełnosprawność językową, których w tej chwili jest bardzo mało. Oprócz zbiorów gramatyczny na platformie SIGN-HUB znajduje się również interaktywny atlas struktur języka migowego, w którym zebrano dane z całego świata, a także wywiady z seniorami opowiadającymi o życiu Głuchych w przeszłości. Atlas w formie wizualnej wyraźnie pokazuje, jak różnorodne są języki migowe na wszystkich poziomach gramatyki (fonologii, morfologii i składni). Stanowi on ponadto źródło podstawowych informacji o czynnikach społeczno-historycznych kształtujących te języki. Wywiady z kolei zostały wykorzystane w filmie dokumentalnym pt. „We were there, we are here”. „Nic takiego wcześniej nie istniało”, mówi Quer. „Atlas powinien ułatwić prace porównawcze nad językami migowymi, umożliwiając badaczom skonfrontowanie ich z różnicami typologicznymi, które obserwujemy w językach mówionych. Powinien też pomóc w lepszym zrozumieniu abstrakcyjnych właściwości ludzkiego języka”. Publiczna premiera platformy SIGN-HUB została opóźniona z powodu pandemii COVID-19. W momencie, gdy powstawał ten artykuł, Quer liczył, że pierwszy pokaz filmu odbędzie się 24 czerwca na konferencji FEAST – towarzyszącej projektowi imprezie poświęconej językom migowym. Mamy nadzieję, że nasze prace dadzą początek dalszym badaniom i znajdą odbiorców także spoza grona badaczy języków migowych i kultury Głuchych. Jest to dziedzictwo kulturowe i językowe każdego z nas. W szerszym kontekście mamy nadzieję, że zwalczając błędne przekonania, uczynimy języki migowe i społeczności ich użytkowników bardziej dla wszystkich widocznymi”, podsumowuje Quer.
Słowa kluczowe
SIGN-HUB, Głusi, dziedzictwo kulturowe, platforma internetowa, język migowy
