BLINK bada rezultaty dwujęzyczności odziedziczonej
Wyobraźmy sobie dorosłego, który żyje i mieszka w Niemczech. Całe swoje dzieciństwo uczył się niemieckiego, ale gdy wracał do domu ze szkoły, jedynym językiem, jakiego używali jego rodzice, był turecki. Badacze nazywają taką osobę dwujęzycznym użytkownikiem języka odziedziczonego. Inaczej mówiąc, jest to człowiek wychowany w domu, w którym posługiwano się innym językiem niż język dominujący w danym miejscu. Badania nad rozumieniem gramatycznych zawiłości języka odziedziczonego rozwijają się od 25 lat jako jedna z dziedzin studiów nad dwujęzycznością. Użytkownicy języka odziedziczonego są niezwykle ciekawym obiektem badań ze względu na intrygujące różnice w znajomości języka ojczystego między osobami jednojęzycznymi a przedstawicielami różnych grup dwujęzycznych. „Duża ilość literatury pokazuje, że kompetencje gramatyczne osób, dla których dany język jest językiem odziedziczonym, różnią się od kompetencji osób jednojęzycznych w tym samym wieku i o takiej samej sytuacji społeczno-ekonomicznej”, mówi Fatih Bayram, docentka i stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” z Uniwersytetu w Tromsø w Norwegii. „Nasze zadanie polega na przyjrzeniu się dwujęzycznym użytkownikom języka odziedziczonego w kontekście coraz większej imigracji”. Projekt BLINK (Blingual Literacy and Input Knowledge Outcomes: Tracing Heritage Language Bilingual Development) pomaga w realizacji tego ambitnego celu, skupiając się na rzadko badanej grupie wiekowej, którą stanowią dwujęzyczne dzieci w wieku od 10 do 16 lat będące użytkownikami języka odziedziczonego i należące do tureckiej diaspory w Niemczech lub Norwegii. Przedsięwzięcie to bazuje na wcześniejszej pracy poświęconej użytkownikom języka odziedziczonego, która analizowała osoby dorosłe i wykazała, że istnieją spore i trudne do wyjaśnienia różnice w ich biegłości w posługiwaniu się językiem odziedziczonym. „Kompetencje językowe niektórych uczestników znacząco odbiegały od tych, którymi dysponowały osoby jednojęzyczne. Były też osoby, które używały obu języków z praktycznie taką samą płynnością, a także uczestnicy, którzy deklarowali, że rozumieją swój język odziedziczony, ale w ogóle w nim nie mówią”, wyjaśnia Bayram. Większość tych badań prowadziła do tej samej hipotezy. To, czy umiejętności pokrywały się z oczekiwanym poziomem kompetencji osoby jednojęzycznej, czy też od niego odbiegały, było pochodną różnic w ekspozycji na język i w jego użytkowaniu w okresach przejściowych między dzieciństwem a wczesną dorosłością. Bayram chciała sprawdzić i zweryfikować tę hipotezę w trakcie projektu BLINK.
Niepowtarzalność i różnorodność efektów dwujęzyczności
„Projekt realizuje trzy zadania: sprawdza kompetencje językowe na przestrzeni lat w określonym przedziale wieku; bada, na ile różne czynniki, takie jak możliwość posługiwania się językiem w mowie i piśmie, tłumaczą różnice w płynności; i wyjaśnia naturę kompetencji w zakresie gramatyki języka odziedziczonego za pomocą połączenia metod behawioralnych i narzędzi do przetwarzania”, dodaje Bayram. W ten sposób projekt BLINK ma zidentyfikować przyczyny i mechanizmy odpowiadające za pojawianie się zaskakujących różnic w poziomie języka odziedziczonego. Jak mówi Bayram: „Projekt cofa się do najrzadziej analizowanego, choć niezwykle ważnego dla dwujęzycznych użytkowników języka odziedziczonego, okresu rozwoju, by szukać w nim przyczyn stojących za najczęstszymi rezultatami takiego bilingwizmu. Prace prowadzone są w innowacyjny sposób, który łączy formułowanie wypowiedzi ustnych, śledzenie ruchu oczu w Internecie i przeprowadzane offline eksperymenty porównawcze”. Projekt kończy się w sierpniu 2020 roku, a Bayram liczy, że pomoże on w walce z następującą z czasem utratą języka niedominującego. Pierwsze badania pokazały już, że długa ekspozycja na język odziedziczony oraz posługiwanie się nim w mowie i piśmie korelują z mniejszą liczbą różnic w kompetencjach gramatycznych osób jednojęzycznych i dwujęzycznych użytkowników języka odziedziczonego. „Projekt BLINK przyniósł ponadto kolejne dowody na to, że jeśli nawet gramatyka w wypowiedziach użytkownika języka odziedziczonego odbiega od standardów, użytkownik ten wciąż wykazuje systemowość w jej stosowaniu i przestrzega zasad języka naturalnego. Dostarcza to cennych informacji na temat pojawiania się nowych odmienności lingwistycznych w sytuacji kontaktu językowego”, zauważa Bayram. Wyniki projektu BLINK powinny pomóc decydentom politycznym, nauczycielom, rodzicom, a także dwujęzycznym użytkownikom języka ojczystego w zrozumieniu tego, jak ważne jest zachowanie języka przodków. Bayram ma nadzieję, że jej praca przyczyni się do zmiany sposobu postrzegania dwujęzycznych imigrantów i ich dziedzictwa kulturowego. Badaczka chciałaby również, by ludzie zrozumieli, że ich odmienność w posługiwaniu się językiem odziedziczonym jest czymś wartościowym i stanowi odbicie ich międzykulturowej rzeczywistości.
Słowa kluczowe
BLINK, turecki, diaspora, dzieciństwo, dwujęzyczny, dwujęzyczny użytkownik języka odziedziczonego, odziedziczony bilingwizm
