Genetycznie modyfikowane bakterie wspomagają leczenie ran u osób z cukrzycą
Gojenie się ran wiąże się z zaangażowaniem określonych komórek odpornościowych w miejscu rany, gdzie rozpoczynają one proces naprawy tkanki. U pacjentów z cukrzycą zdolność gojenia się jest ograniczona, zwiększona jest też podatność na powstawanie ran, co przekłada się na ograniczenie przewidywanej długości życia.
Pozyskiwanie ludzkich chemokin z bakterii
Twórcy finansowanego przez UE projektu WHILYAS opracowali leki biologiczne wytwarzane w miejscu zranienia przez bakterie kwasu mlekowego, które działają jak małe bioreaktory. „Nasze podejście polega na przekonaniu organizmu, że rana jest znacznie większa i tym samym przyspieszeniu procesu leczenia”, wyjaśnia koordynatorka projektu, Evelina Vågesjö. Badacze wybrali chemokinę CXCL12, której rola w procesie regeneracji jest dobrze znana. Jednakże z uwagi na krótki czas połowicznego rozpadu CXCL12 substancji tej nie badano szczegółowo jako potencjalnego środka terapeutycznego. Aby pokonać to ograniczenie, badacze z projektu WHILYAS postanowili stale wytwarzać ludzką chemokinę w miejscu zranienia, wykorzystując w tym celu żywe, modyfikowane genetycznie bakterie kwasu mlekowego. Firma www.ilyapharma.se (Ilya Pharma) wyprodukowała lek ILP100 będący pierwszym kandydatem do przejścia do etapu badania sprawdzającego koncepcję przy stosowaniu miejscowym. Lek dostępny jest w postaci głęboko mrożonej. Bakterie rewitalizuje się bezpośrednio przed zastosowaniem na ranę, dodając niewielką ilość roztworu buforowego. Głównym celem projektu WHILYAS było przyspieszenie prac nad potencjalnym lekiem ILP100 poprzez badanie toksyczności w dużych modelach zwierzęcych i u ludzkich uczestników. Powtarzane badanie nad toksycznością dawek podawanych dużym zwierzętom przyniosło bardzo dobre rezultaty w zakresie bezpieczeństwa i skuteczności. Zaobserwowano przyspieszenie gojenia się i ograniczenie bliznowacenia. Badacze rozwinęli ten bioproces i utworzyli bank komórek GMP do wykorzystania w przyszłości. Wyniki trwającego obecnie pierwszego badania klinicznego na ludziach (zdrowych ochotnikach) wskazują na bezpieczeństwo leku i tolerancję miejscową. Ocena gojenia się ran, bliznowacenia, przepływu krwi i mikrobiomu rany to drugorzędowe punkty końcowe badania.
Znaczenie kliniczne i przyszłe prognozy
Obecne metody leczenia długo gojących się ran są ograniczone do stosowania różnych opatrunków oraz nadmiernego stosowania antybiotyków, co wiąże się z wysokim kosztem, który w krajach uprzemysłowionych mogą sięgać 4 % całkowitego budżetu na opiekę zdrowotną. Rynek leczenia ran wart jest 15 miliardów euro, zaś segment owrzodzenia w zespole stopy cukrzycowej – 1,5 miliarda euro. Powodem opracowania produktu ILP100 jest chęć leczenia długo gojących się ran u pacjentów z cukrzycą, zapewnienie im lepszej, szybszej i tańszej metody leczenia niż może zaoferować dowolny inny lek czy wyrób medyczny dostępny obecnie bądź opracowywany. Dzięki ILP100 długo gojące się rany można leczyć o 66 % szybciej, co w oczywisty sposób poprawi jakość życia pacjentów. Oprócz CXCL12 można też wykorzystać inne ludzkie białka lecznicze zaangażowane endogennie w proces regeneracji tkanki. „Aby przestrzegać regulacji EMA i FDA dotyczących opracowywania leków, musimy być innowacyjni na każdym etapie oraz mieć odpowiednią wiedzę fachową i nastawienie w zespole”, podkreśla Vågesjö. Dane pozakliniczne utworzone w trakcie realizacji projektu WHILYAS przyczyniły się do pozyskania instrumentu finansowego na potrzeby sfinansowania fazy II badań klinicznych nad innymi wskazaniami związanymi z ranami, a także na sfinansowanie prac związanych z wynikającymi z tego działaniami regulacyjnymi i komercyjnymi. „Działania te są nieodzowne dla realizacji planu rozwoju strategicznego Ilya Pharma i szybszego udostępnienia pacjentom tych leków biologicznych następnej generacji”, podsumowuje Vågesjö.
Słowa kluczowe
WHILYAS, długo gojąca się rana, CXCL12, bakterie kwasu mlekowego, owrzodzenie w zespole stopy cukrzycowej
