Jak stworzyć plan bezpieczeństwa pracy z nanomateriałami
Nanotechnologia jest często uważana za kluczowy element rewolucjonizujący różne dziedziny, na przykład medycynę, transport, energię, bezpieczeństwo żywności, technologie informacyjno-komunikacyjne, naukę o środowisku, bezpieczeństwo i wiele innych. Nanotechnologia, szeroko rozumiana jako nauka, inżynieria i technologia prowadzona w nanoskali, bardzo szybko się rozwija. Naukowcy i inżynierowie coraz częściej koncentrują się na wytwarzaniu nanomateriałów, aby wykorzystywać ich ulepszone właściwości, takie jak większa wytrzymałość, mniejsza waga, zwiększone przewodnictwo elektryczne i reaktywność chemiczna, których brakuje ich większym odpowiednikom. Coraz więcej różnych wytworzonych nanomateriałów wykorzystywanych jest w wielu różnych produktach, między innymi w kosmetykach, farbach, odzieży sportowej, telefonach komórkowych, chipach komputerowych i bateriach. Jednak wiele z właściwości, z powodu których nanomateriały są wytwarzane i wykorzystywane, takich jak wielkość cząsteczek czy powierzchnia i reaktywność powierzchni, ma jednocześnie wpływ na ich niebezpieczne właściwości i potencjalnie zagraża zdrowiu pracowników, społecznościom oraz środowisku. W związku z tym bardzo ważna jest ocena ryzyka związanego z nanomateriałami. W ramach współfinansowanego ze środków UE projektu NanoStreeM poczyniono w tym zakresie ogromne postępy. W komunikacie prasowym na portalu Open Access Government dr Dimiter Prodanov z firmy imec, która jest koordynatorem projektu NanoStreeM, podsumowuje jego wyniki. W informacji czytamy: „Istnieje ponad 200 związków chemicznych składających się z takich pierwiastków jak krzem, german, miedź, złoto, hafn, ind i wiele innych, które są obecne w większości chipów w komputerach i telefonach komórkowych”. Dr Prodanov zwraca również uwagę na przykłady zastosowań wytworzonych nanomateriałów, takie jak „przemysł ogniw słonecznych i magazynowanie energii, gdzie wykorzystuje się wiele różnorodnych materiałów opartych na rzadkich pierwiastkach. Każde z tych zastosowań wymaga specjalistycznej oceny dotyczącej zagrożeń konsumenckich, zawodowych i środowiskowych”. Dodaje także: „Konsorcjum NanoStreeM podjęło wyzwanie polegające na zdefiniowaniu planu bezpieczeństwa pracy z nanomateriałami w nanoelektronice, gdzie zidentyfikowaliśmy istniejące luki w naszej wiedzy i sformułowaliśmy szereg zaleceń dotyczących ich wypełnienia”. Jak wyjaśniono na stronie internetowej projektu, projekt NanoStreeM powstał „w celu promowania dobrych praktyk poprzez identyfikowanie i wdrażanie odpowiednich standardów”. Kolejnym celem było usunięcie luk w metodologii zarządzania ryzykiem zawodowym w branży półprzewodników, w której stosuje się nanomateriały.
Kluczowe wyniki projektu
Według dr. Prodanova jednym z najważniejszych efektów projektu było przygotowanie pakietów szkoleniowych z zakresu nanobezpieczeństwa, które obejmują kursy „koncentrujące się na procesach w sektorze półprzewodników i środowisku w pomieszczeniach czystych”. „Projekt NanoStreeM pokazał, że emisje nanocząstek w normalnym trybie pracy narzędzi do przetwarzania w pomieszczeniach czystych prawdopodobnie nie występują. Dlatego przyszłe badania w branży półprzewodników powinny koncentrować się na ocenie wpływu na środowisko, wycofywaniu produktów z eksploatacji i odzysku cennych pierwiastków poprzez recykling”. W ramach projektu przeanalizowano również luki w danych w branży półprzewodników, takie jak brak wiarygodnych danych na temat toksyczności nanoform i metody oceny ryzyka dla nanomateriałów. Dr Prodanov podkreśla, że „innowacjom kierującym się zasadą »bezpieczeństwo w fazie projektowania« muszą towarzyszyć prowadzone obecnie i w przyszłości badania regulacyjne”. Jak tłumaczy: „Zasada »bezpieczeństwo w fazie projektowania« obejmuje trzy elementy: bezpieczny projekt, bezpieczną produkcję i bezpieczne użytkowanie”. Dr Prodanov dodaje: „Ważne jest wreszcie określenie odpowiednich źródeł informacji i kanałów komunikacji dla wszystkich podmiotów w łańcuchu dostaw, w tym ogółu społeczeństwa”. Projekt NanoStreeM (NANOmaterials: STRategies for Safety Assessments in advanced Integrated Circuits Manufacturing) prowadzony był od 2016 do 2018 r. Więcej informacji: strona internetowa projektu NanoStreeM
Kraje
Belgia