Zakończono pierwszy kluczowy etap prac nad europejską chmurą dla otwartej nauki
Tradycyjny model prowadzenia badań naukowych zakłada zaangażowanie wielu zespołów pracujących niezależnie od siebie, które następnie udostępniają swoje dane i wnioski w formie prac naukowych. Model ten charakteryzuje się kilkoma negatywnymi cechami, między innymi dużymi opóźnieniami w publikacji istotnych informacji, a w wielu przypadkach nawet całkowitym brakiem publicznego dostępu do wielu zestawów danych i oprogramowania wykorzystywanego do analiz. Czynniki te negatywnie wpływają na powtarzalność badań, która po części pozwala określić, czy wnioski naukowe opierają się na solidnych podstawach. Rozwiązaniem tych problemów mogłaby być jednolita platforma do przechowywania danych naukowych i narzędzi programowych. Pomimo tego, że istnieją już pewne rozwiązania w zakresie e-infrastruktury badawczej, ich możliwości są ograniczone – większość z nich ma bardzo wąski zakres i służy wyłącznie wybranej dyscyplinie badań bądź społeczności naukowej na szczeblu krajowym. Co więcej, obecnie stosowane narzędzia są niedostateczne w kontekście przetwarzania ogromnych ilości danych generowanych w trakcie badań. W związku z tym celem finansowanego przez Unię Europejską projektu EOSCpilot było określenie potrzeb organizacji badawczych w zakresie przechowywania danych i opracowanie na tej podstawie prototypu odpowiedniego rozwiązania. Nazwa projektu wskazuje na fakt, że jest to badanie pilotażowe prowadzone na potrzeby utworzenia europejskiej chmury dla otwartej nauki (ang. European Open Science Cloud, EOSC). W ujęciu koncepcyjnym EOSC działa podobnie do opartego na chmurze mechanizmu udostępniania danych przez konsumentów, z tym że rozwiązanie EOSC jest dużo większe, bardziej złożone i bardziej otwarte.
Cele EOSC
„Cele związane z europejską chmurą dla otwartej nauki są niezwykle ambitne”, mówi dr Juan Bicarregui, koordynator projektu EOSCpilot i kierownik ds. danych w brytyjskiej agencji rządowej Science and Technology Facililties Council (STFC). „Będzie ona wspierać europejski sektor badań naukowych, reprezentowany obecnie przez 1,7 miliona uczonych, zapewniając bezpłatne i otwarte usługi zarządzania danymi oraz przechowywania, analizy i ponownego wykorzystania danych z różnych dziedzin”. System EOSC będzie też obejmował możliwość udostępniania oprogramowania, a także wielu innych narzędzi, instrumentów i metodologii. Założeniem jest, aby docelowo wszystkie niezbędne elementy wymagane do prowadzenia badań były ogólnodostępne, łącznie z materiałami szkoleniowymi. Z racji tego, że chcemy uniknąć budowania nowego monolitycznego systemu europejska chmura dla otwartej nauki ma połączyć ze sobą istniejące struktury danych. „Może dojść do sytuacji, w której użytkownicy będą korzystać z systemu EOSC, nie zdając sobie z tego sprawy, gdyż dostęp do szerszej infrastruktury będzie się odbywał z poziomu ich aktualnych domen”, podkreśla dr Bicarregui. „W ramach analizy architektury EOSC sprawdziliśmy też, jak osiągnąć interoperacyjność zarówno pod kątem danych, jak i technologii”, dodaje.
Ocena studiów przypadków
Celem projektu EOSCpilot nie była budowa systemu europejskiej chmury dla otwartej nauki, ale raczej udokumentowanie i ocena stawianych przed nim wymagań. Aby dokonać stosownych ocen, zespół projektowy sporządził przegląd ogromnej liczby studiów przypadków, zwanych demonstratorami naukowymi, zaczerpniętych z szeregu różnych dyscyplin naukowych. W listopadzie 2018 roku uruchomiono wersję prototypową portalu EOSC. Jest to jednak tylko pierwszy krok, gdyż prace nad stworzeniem portalu potrwają jeszcze wiele lat. Kolejnym etapem będzie realizacja projektów w ramach programów INFRAEOSC i Open Science Cloud. Ich głównym celem będzie zbudowanie e-infrastruktury zdefiniowanej w ramach projektu EOSCpilot. Uczestnicy projektu EOSCpilot dodatkowo zajęli się kwestią zarządzania europejską chmurą dla otwartej nauki. Proponowany przez nich schemat zarządzania EOSC będzie funkcjonował do 2020 roku. Po tej dacie opracowany zostanie nowy model zarządzania. Dr Bicarregui skupia się również na ostatnim problemie, jaki wciąż wymaga rozwiązania, a mianowicie na kwestii dotyczącej zmian w kulturze akademickiej. Współcześnie uczeni budują swoją reputację wyłącznie w oparciu o swoje publikacje, co prowadzi do tego, że potrzebują specjalnych zachęt do publicznego udostępniania danych i wniosków ze swoich badań. Platforma EOSC zapewni technologię mającą na celu wspieranie otwartej nauki, może się zatem równie dobrze stać motorem zmian w kulturze akademickiej. Oprócz osiągnięcia założonych celów projekt EOSCpilot przyczynił się do stworzenia wspólnej wizji, która pozwoliła na efektywną współpracę wielu organizacji partnerskich. W efekcie udało się przekształcić ambitną koncepcję EOSC w konkretne narzędzie.
Słowa kluczowe
EOSCpilot, EOSC, dane, nauka, chmura, przechowywanie danych, europejska chmura dla otwartej nauki, demonstratory naukowe