Galaktyki zielone groszki - aktualności i hołd dla nauki obywatelskiej
Uczestnicy tegorocznej edycji konferencji Joint European and National Astronomy Meeting (JENAM2010) w Lizbonie (Portugalia) dostarczyli najnowszych informacji o naturze pewnych galaktyk, tzw. zielonych groszków, i wyrazili uznanie dla ogromnej roli astronomów amatorów w ich odkryciu. Galaktyki typu zielony groszek zostały po raz pierwszy dostrzeżone w 2007 roku przez ochotników biorących udział w internetowym projekcie Galaxy Zoo (Galaktyczne Zoo). Członkowie internetowej społeczności odpowiedzieli na apel o pomoc w tym przedsięwzięciu, pieczołowicie przeszukując mnóstwo obrazów nocnego nieba uzyskanych w ramach przeglądu Sloan Digital Sky Survey. Uczestników poproszono o klasyfikowanie galaktyk według szeregu kryteriów, co jest zadaniem wymagającym udziału człowieka, ponieważ nie zawsze łatwo tu o jednoznaczną ocenę. Dotąd w projekt zaangażowało się ponad 250 tys. osób. Obywatelski ruch naukowy z całego świata zareagował entuzjastycznie, co szybko doprowadziło do wskazania serii specyficznych galaktyk. Są one małe i zielone, dlatego nazwano je zielonymi groszkami. Okazały się zwartymi galaktykami o niewielkiej masie na krótkim, intensywnym etapie swojej ewolucji, który cechuje się wysokim natężeniem formacji gwiazd - to obfite źródła gwiazd w fazie powstawania, odległe o około 1,5-5 mld lat świetlnych. Ricardo Amorin z Instytutu Astrofizyki w Andaluzji w Granadzie (Hiszpania) przed swoją prezentacją 10 września 2010 roku powiedział: Odkrycie «zielonych groszków» stanowi znamienny przykład, jak zwykli ludzie, miłośnicy astronomii, mogą pomóc naukowcom dzięki zbiorowemu wysiłkowi. Prowadzą oni naukowe dyskusje z zawodowymi astronomami, zredagowali też w Wikipedii znakomite hasło o galaktykach typu «zielony groszek», dostarczając wielu informacji ludziom na całym świecie. Klasyfikacja galaktyk składa się na korpus wiedzy, który umożliwia badaczom lepszy wgląd w planetarną przeszłość. Odkrycie galaktyk typu «zielony groszek» - mówi Amorin - otworzyło drzwi do nowych badań nad ewolucją galaktyk i formowaniem się gwiazd we wczesnym wszechświecie. Wyniki ostatnich badań wskazują, że galaktyki te są ubogie w pierwiastki, poza helem i wodorem, czego przyczyną może być rozrzedzenie strumieni gazu i silne wiatry gwiazdowe od supernowych. Przedsięwzięcia Galaxy Zoo i Galaxy Zoo 2 (wersja ulepszona), oprócz odkrycia groszków, sprawiły jeszcze inne niespodzianki. Na przykład istnienia obiektu zauważonego przez duńskiego ochotnika w 2007 roku nie udawało się wyjaśnić przez kilka lat - dopiero w czerwcu 2010 roku został on wstępnie określony jako zjawisko spowodowane supermasywną czarną dziurą. Najnowsze informacje Amorina o galaktykach typu zielony groszek ogłoszono za pośrednictwem ośrodka medialnego projektu Europlanet RI (Europejska infrastruktura do badań nad siecią planetologiczną), wspieranego przez UE kwotą 6 mln euro w ramach Siódmego Programu Ramowego (7PR). Projekt Europlanet RI promuje większą współpracę i synergię w dziedzinie nauk planetarnych przez zapewnienie badaczom i organizacjom badawczym dostępu do najnowocześniejszych infrastruktur i danych oraz możliwości pracy sieciowej. Ponadto w jego ramach prowadzone są rozległe działania propagatorskie i wspierające, mające na celu dostarczanie zainteresowanym informacji o pracy europejskiej społeczności planetologicznej oraz podniesienie statusu tej dziedziny wśród ogółu społeczeństwa. Przygoda z Galaktycznym Zoo trwa dalej - kosmiczny teleskop Hubblea dostarczył nowych obrazów, dając astronomom hobbistom nową szansę na zaprezentowanie ich możliwości w zakresie planetologii.
Kraje
Hiszpania, Portugalia